Grzyby – organizmy beztkankowe

0 5 799
Królestwo: Grzyby (Fungi)

Typ: Skoczki (Chytridionycota)

Typ: Sprzężniowe (Zygomycota)

Typ: Workowce (Ascomycota)

Typ: Podstawczaki (Basidiomycota)

  • Głównie to organizmy lądowe, czasem zdarzają się grzyby wodne. Istoty z królestwa grzybów odżywiają się cudzożywnie jako pasożyty bądź sporofity, a więc żerują na innych organizmach – żywych lub martwych.
  • Nie posiadają zdolności przemieszczania się, a zbudowane są ze strzępków, czyli nitek plazmatycznych. Posiadają ścianę komórkową.

Pochodzenie grzybów

 

 

  • Przodkami grzybów prawdopodobnie są jednokomórkowe protisty, które nie posiadały plastydów i miały zdolność magazynowania glikogenu oraz ich wici były ułożone na tylnym biegunie.
  • Grzyby i zwierzęta miały w przeszłości tych samych przodków.
  • Przypuszcza się, że grzyby pojawiły się na lądzie razem z pierwszymi ryniofitami i stawonogami (ponieważ w nich pasożytowały), czyli w sylurze (440-408 mln lat temu).
  • Wyróżnia się cztery typy rozwojowe grzybów: skoczki, sprzężniowce, workowce, podstawczaki.
  • Porostami nazywamy złożone symbiotyczne organizmy.

Budowa grzybów

  • Grzyby to organizmy w większości lądowe jednokomórkowe lub plechowate (beztkankowe), niezdolne do fotosyntezy. W ścianach komórkowych występuje chityna, substancją zapasową jest glikogen, tłuszcz lub wolutyna. Ciało grzyba nazywamy grzybnią, grzybnia zaś zbudowana jest ze strzępek.
  • Główne typy strzępek u grzybów: komórczakowa, jednojądrowa, dikariotyczna, luźna, zbita.
  • Strzępki grzybów posiadają mitochondria, aparaty Golgiego, rybosomy itd., nigdy natomiast nie mają plastydów. Zabarwienie grzybów nie ma nic wspólnego z chlorofilem i fotosyntezą.
  • Owocniki (nie owoce!) to struktury służące do rozrodu płciowego i wytwarzania zarodników.
  • Organizm pionierski to taki, który zasiedla jakiś teren, który nigdy nie był zasiedlany, organizm ten więc pojawia się jako pierwszy na tym terenie i przygotowuje go do możliwości zasiedlania przez bardziej wymagające organizmy, a grzyby są takimi organizmami.

Odżywianie się grzybów

  • Grzyby jak wspomniano wyżej, odżywiają się heterotroficznie, jako saprofity bądź pasożyty. Ze względu na ścianę komórkową nie mogą odżywiać się za pomocą endocytozy.
  • Wśród grzybów często wstępuje helotyzm, czyli współżycie z drugim organizmem, ze względu na swoją korzyść, natomiast drugi organizm jest ograniczany (nie rośnie ani się nie rozmnaża). Takie grzyby pobierają od swojego współlokatora za pomocą ssawek: substancje organiczne, natomiast dostarczają mu wody i soli mineralnych.
  • Mikroza jest przykładem symbiozy grzybów z korzeniami drzew lub roślin zielonych. Gdy strzępki grzyba, czyli niteczki plazmatyczne wnikają pomiędzy komórki korzenia, mamy do czynienia z mikrozą zewnętrzną(ektotroficzną). Natomiast gdy strzępki grzyba wnikają do wnętrz komórek, mamy do czynienia z mikrozą wewnętrzną(endotroficzną). Te strzępki grzyba pobierają związki organiczne, jednocześnie same ułatwiają roślinie pobieranie wody i prostych związków z gleby bywa, że dostarczają też witamin i regulatorów wzrostu.
  • Mikroza ektotroficzna występuje głównie u drzew tj. dąb i świerk z borowikami; brzoza z koźlarzem. Strzępki grzybów tworzą na korzeniach drzew kosmatą mufkę, wtedy te korzenie przestają rosnąć oraz ich włośniki degenerują, zostają one zastąpione właśnie przez strzępki. Mikroza endotroficzna istnieje zazwyczaj u roślin zielonych i krzewinek, czyli np. wrzos z maślakiem, wtedy strzępki wnikające do korzenia nie zniekształcają go i nie ograniczają jego wzrostu.

Rozmnażanie się i cykle rozwojowe grzybów

  • Grzyby mogą rozmnażać się płciowo i bezpłciowo. Ich cykle życiowe choć wywodzące się z protistów uległy różnym modyfikacjom i komplikacjom.

Rozmnażanie się

  • Bezpłciowe: wegetatywnie przez fragmentacje; pączkowanie; podział komórki; poprzez zarodniki.
  • Zarodniki wytworzone w procesie mitozy to mitospory, natomiast w procesie mejozy to mejospory. Podstawowe typy zarodników grzybów to: sporangialne (mitospory), konidialne (mitospory), workowe (mejospory), podstawkowe (mejospory).
    Sporangialne:Konidialne:Workowe:Podstawkowe:
    Tworzą się w kulistych zarodniach (sporangiach). Wysypują się po pęknięciu ścianki zarodni.Najczęściej zawierają jedno jądro komórkowe.Tworzą się po 8 sztuk wewnątrz komórki zwanej workiem.Powstają po 4 sztuki na komórce zwaną podstawką.
  • Zarodniki grzybów wodnych są zdolne zazwyczaj do ruchu – zoospory. Zarodniki grzybów lądowych nie mają zdolności ruchu – aplanospory.
  • Porosty mogą rozmnażać się jedynie w sposób bezpłciowy, dlatego wytwarzają kruche rozmnóżki tzw. wyrostki bądź urwistki, czyli komórki zielenicy otoczone strzępkami grzybów, które wydostają się na zewnątrz poprzez pęknięcie powierzchni porostu.
  • Płciowe: u większości wielokomórkowych grzybów polega na gamii haploidalnych komórek pochodzących od dwóch różnych osobników i tworzeniu się diploidalnej zygoty. Gamety powstają w gametangiach, które mogą być zróżnicowane na plemnie i lęgnie, odpowiednio męskie i żeńskie.
Rodzaj gamii u grzybów:GametogamiaGametangiogamiaSomatogamia
Na czym polega:Łączą się haploidalne gamety i tworzą zygotę. Występuje u skoczków – najbardziej prymitywnych grzybów i przybiera wszystkie trzy formy: izogamia, oogamia, anizogamia.Łączą się całe wielojądrowe gametangia, czyli plemnie i lęgnie. Występuje u bardziej wyspecjalizowanych grzybów.Łączą się dwie haploidalne strzępki grzybów oznaczane jako „+” i „-”, Występuje u podstawczaków.

Cykle rozwojowe u grzybów

Porównanie cech:Sprzężniowce na przykładzie pleśniaka białego:Workowce na przykładzie dzieżki pomarańczowej:Podstawczaki na przykładzie muchomora czerwonego:
Typ rozmnażania:GametangiogamiaGametangiogamiaSomatogamia
Rodzaje i długość faz:Haplofaza > diplofazaHaplofaza > dikariofaza> diplofazaDikariofaza > haplofazy > diplofazy
Typy zarodników:Sporangialne (mitospory)Workowe (mejospory)Podstawkowe (mejospory)
Miejsce tworzenia się zarodnikówKuliste zarodnie na sztywnych haploidalnych strzępkachWewnątrz komórki zwanej workiem.Na zewnątrz komórki zwanej podstawką.
Dokładniejszy cykl rozwojowy sprzężniowców na przykładzie pleśniaka białego:
Haploidalne strzępki wyrastają prosto w górę, a na samym szczytach tworząc zarodnie. Następnie zarodniki sporangialne, które znajdowały się w zarodniach, zostają wysypane i przeniesione przez wiatr. Z zarodników wytwarzają się nowe strzępki. Jeśli w pobliżu siebie istnieją strzępki należące do dwóch różnych grzybów, to te strzępki wytwarzają identyczne gametangia, dlatego nie wyróżnia się plemni ani lęgni. Kolejno zachodzi proces gametangiogamii (patrz wyżej). Tworzy się wielojądrowa struktura przetrwalnikowa, otoczona zygosporą, czyli grubą ścianą. W zygosporze jądra zaczynają się łączyć – następuje faza diploidalna (bo 2n). Po kilku miesiącach jądra diploidalne przechodzą podział mejotyczny, na wiele jąder haploidalnych. Zygospora pęka i wyrasta z niej wielojądrowa haploidalna strzępka i cykl się zamyka.
Dokładniejszy cykl rozwojowy workowców na przykładzie dzieżki pomarańczowej:
Haploidalna grzybnia ma rozgałęzione strzępki żyjące pod ziemią z poprzecznymi przegrodami. Może tworzyć ona konidialne zarodniki i rozmnażać bezpłciowo.

Do rozmnażania płciowego natomiast dochodzi, gdy dwie różne grzybnie się połączą. Jedna z nich tworzy wielojądrową plemnie, a druga wielojądrową lęgnie z włostkiem. Przez ten włostek z plemni do lęgni zachodzi plazmogamia (rozpoczyna się faza dikariotyczna). Jądra komórkowe tworzą jądra sprzężone, które parami przechodzą do grzybni dikariotycznej. Haploidalne strzępki w tym samym czasie rozrastają się koło gametangiów i formują owocnik. Następnie grzybnia dikariotyczna rozrasta się w owocniku, tworząc warstwę hymenium. W szczytowych komórkach strzępki dikariotycznej zachodzi kariogamia, czyli połączenie się jąder sprzężonych (faza diploidalna). Powstałe jądro zygotyczne przechodzi podział mejotyczny, a potem mitotyczny łącznie tworząc 8 jąder, czyli zarodników. Potem te zarodniki wysypują się i tworzą nową haploidalną grzybnie i cykl się zamyka.

Dokładniejszy cykl rozwojowy podstawczaków na przykładzie muchomora czerwonego:
Podstawczaki nie wytwarzają gametangiów, rozmnażanie płciowe jest więc uproszczone i ma charakter somatogamii. W cyklu rozwojowym dominuje dikariotyczna grzybnia, diplofaza ogranicza się do podstawki, w której po mejozie powstają zarodniki podstawkowe. Zarodniki powstają na zewnątrz podstawki i nazywamy je egzosporami. Zarodniki kiełkują i tworzą haploidalne grzybnie, których strzępki łącza się w procesie somatogamii, powstaje wtedy grzybnia dikariotyczna, grzybnia ta wytwarza owocnik, który najczęściej ma postać kapelusza. Pod kapeluszem w hymenium, na szczytach strzępek jądra łączą się ze sobą (kariogamia) i powstają diploidalne podstawki, na każdej podstawce po mejozie tworzą się zarodniki podstawkowe i cykl się zamyka.

Przegląd i znaczenie

Porosty:Sprzężniowce:Workowce:Podstawczaki:
Rodzaje plech u porostów: listkowata (płucnica islandzka); skorupiasta (wzorzec geograficzny); krzaczkowata (chrobotek reniferowy).
Budowa porostu:
korona (tworzy ją grzyb),
rdzeń (grzyb + organizm samożywny),
chwytniki – ryzoidy (tworzy je grzyb).
Porosty są organizmami pionierskimi i bioindykatorami.

Misecznica jadalna:

porost jadany przez ludzi.

Gatunki tundrowe:

stanowią pokarm dla zwierząt.

Płucnica islandzka:

wyciągi z niej korzysta się do leczenia chorób płuc.

Ok. 300 gatunków.
Pleśniak biały: niszczy żywność.
Rozłożek czerniejący: tworzy czarną pleśń na produktach spożywczych, zwłaszcza na owocach; rozłożki są też wykorzystywane do produkcji kwasu mlekowego.

Zwierzomorkowce: grzyby drapieżne.

Drożdże: są wykorzystywane do produkcji wina, octu winnego, wypieku pieczywa, są wartościowym źródłem witaminy B.
Miseczniaki (dzieżka pomarańczowa, smardz jadalny, trufla): to grzyby jadalne, a smardze są w Polsce pod ochroną.
Piestrzenica kasztanowata: śmiertelnie trująca.
Grzyby pleśniowe (pędzlaki, kropidlaki): niszczą produkty spożywcze, tworząc zielone pleśnie, mogą wywoływać groźne choroby np. grzybica płuc czy paznokci, są też wykorzystywane do produkcji serów pleśniowych.

Rdza źdźbłowa:

pasożyt, jego pośrednim żywicielem jest berberys.

Głównie – pasożyty kukurydzy.

Pieczarka polna, borowik szlachetny:

grzyby jadalne.

Muchomor sromotnikowy:

grzyb trujący.

Opieńka miodowa i huby:

pasożyty roślin.

Szmaciaki:

objęte ochroną pasożyty.

Sromotnik:

zwabia on padlinożerne muchy, które wyjadają masę zarodnikonośną i tym samym rozprzestrzeniają zarodniki grzyba.

Flagowiec olbrzymi:

saprofit rosnący na drewnie buku, pod ochroną.

Purchawica olbrzymia:

jej owocnik waży do 20kg, pod ochroną.

  • Pustynia porostowa – teren o wysokim zanieczyszczeniu, nawet porosty na nim nie występują.
  • Choroby wywoływane przez grzyby u człowieka: grzybica naskórka włosów i paznokci, afty (owrzodzenie w jamie ustnej), drożdżyce, grzybicze zapalenie płuc.
  • Wiele gatunków grzybów wytwarza silne toksyny np. sporysz buławinki czerwonej, wytwarza substancję, która uszkadza nerwy obwodowe. Grzyby halucynogenne produkują substancje wywołujące halucynacje i ciężkie schorzenie układu pokarmowego, natomiast grzyby pleśniowe produkują aflatoksynę, która ma działanie rakotwórcze.
  • Grzyby znajdują zastosowanie w przemyśle chemicznym jako źródło enzymów np. celulozy, kwasów organicznych (np. mlekowego, cytrynowego), a także białka. W warunkach wysokiej wilgotności rozkładają, a tym samym niszczą papier, drewno, tkaniny i skóry.

Artykuł powstał na podstawie:

Biologia klasa 1. OPERON, zakres rozszerzony, Gdynia 2005 

5/5 - (1 vote)
Subscribe
Powiadom o
guest

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
0
Masz przemyślenia? Napisz komentarz!x