Stawonogi – budowa,układy,rozmnażanie,znaczenie

3 5 497
Typ: Stawonogi (Arthropoda)
Podtyp: Trylobitowce (†Trilobitomorpha)
Gromada: Trylobity (†Trilobita)
Podtyp: Szczękoczułkowce (Chelicerata)
Gromada: Pajęczaki (Arachnida)
Gromada: Staroraki (Merostomata)
Podtyp: Żuwaczkowce (Mandibulata)
Gromada: Skorupiaki (Crustacea)
Gromada: Wije (Myriapoda)
Gromada: Owady (Insecta)
  • Opisano ponad 1,1 mln stawonogów, są więc największą grupą organizmów. Choć są bezkręgowcami – opanowały zdolność lotu.

Pochodzenie i filogeneza stawonogów

  • Ich przodkami były prawdopodobnie zwierzęta morskie.

Budowa ciała i funkcje życiowe stawonogów

Budowa zewnętrzna i powłokowa ciała

  • Ciało podzielone na zróżnicowane segmenty zwane tagmami: głowa, tułów, odwłok.
  • Tagmy często się łączą (u skorupiaków i pająków) w głowotułów.
  • Odnóża na głowie uległy przekształceniu w czułki i narządy gębowe. Odnóża tułowiowe służą do poruszania się. Odnóża odwłokowe zanikły lub wspomagają odnóża tułowiowe bądź odgrywają rolę narządu kopulacyjnego.
  • Ciało stawonogów wyścielone jest jednowarstwową kutykulą zbudowaną głównie z białka, chityny i soli wapniowych, kutykula ta jest szkieletem zewnętrznym i nadaje sztywność.
  • Pomiędzy segmentami tułowia i członami odnóży występują stawy zbudowane z samej chityny.
Wady zewnętrznego szkieletu:Zalety zewnętrznego szkieletu:
  1. Ciężki, utrudnia poruszanie.
  2. Uniemożliwienie osiągnięcia większych rozmiarów.
  1. Pełni funkcję pancerza ochronnego.
  2. Nie przepuszcza wody i gazów.
  • Ze względu na kutykulę występuje przyrost skokowy, w okresie linienia, czyli zrzucania pancerzu. W czasie linienia zwierzę jest praktycznie bezbronne.

Układ mięśniowy

  • Pojawienie się mięśni poprzecznie prążkowanych, zwiększających możliwości ruchu.
  • Wyróżnienie się zginaczy i prostowników, mających dużą sprawność.
  • Mięśnie ruchowe przypominają mięśnie szkieletowe kręgowców.

Układ pokarmowy

  • Jelito podzielone na trzy części, jak u mięczaków.
  • Tylne i przednie jelito nie uczestniczą w procesie trawienia, bo wysłane są warstwą białkowo-chitynową.
  • Otwór gębowy otoczony narządami gębowymi.
  • Palczasty gruczoł trawienny nie występuje u owadów.
  • Aparaty gębowe: gryzący (konik polny), ssący (motyl), kująco-ssący (komar), liżący (mucha), liżąco-ssący (osa).

Układ oddechowy

  • Skorupiaki: mają skrzela w postaci silne rozgałęzionych i ukrwionych wyrostków; osadzone na odnóżach; w warunkach lądowych skorupiaki wykształciły płuca i tchawki.
  • Pajęczaki: płuca; parzyste komory; położone na odwłokach; tlen prowadzą do nich szczeliny; podzielone na kieszonki; czasem tchawki.
  • Owady i wije: tchawki; chitynowe rurki rozłożone po całym ciele; układ krążenia nie uczestniczy w wymianie gazowej; przez tchawki niemożliwy jest rozrost.
  • U małych stawonogów wymiana gazowa odbywa się całą powierzchnią ciała.

Układ krążenia

  • Otwarty, serce i kilka naczyń krwionośnych.
  • Hemolimfa to płyn krążący w układzie wymieszany z krwią i płynami ciała, i barwnikami rozpuszczonymi w osoczu.
  • Serce występuje po grzbietowej stronie ciała.

Układ nerwowy i narządy zmysłów

  • Składa się z parzystego zwoju nerwowego, obrączki okołogardzielowej i dwóch pni brzusznych.
  • Centralizacja, jeden łańcuszek nerwowy, dwu- lub trzy częściowy mózg.
  • Narządy zmysłów zazwyczaj umiejscowione w okolicach otworu gębowego.
  • Włoski dotykowe, statocysty – narządy równowagi, narząd słuchu(n. tympanalne).
  • Oczy proste występują u pajęczaków.
Oczy złożone:
Złożone z pojedynczych elementów (do 28tys.) zwanych omatidiami, obraz mozaikowy, przetwarzany przez układ nerwowy. Owady dzięki takim oczom są w stanie widzieć 360° i widzą więcej kolorów.
Apozycyjne:Superpozycyjne:
Owady dzienne; komórki barwnikowe pochłaniają promienie świetlne, przepuszczając tylko prostopadłe.Owady nocne i zmierzchowe; obraz jaśniejszy; strata na ostrości.

Układ wydalniczy

  • Narządy wydalnicze to przekształcone metanefrydia zlokalizowane w parzystych gruczołach zielonych/czułkowych i szczękowych u skorupiaków i gruczołach biodrowych u pajęczaków.
  • Cewki Malpighiego to kanaliki, które ujście mają między jelitem środkowym i tylnym. Ich funkcją jest przekazywanie zbędnych i szkodliwych metabolitów i transportem ich do jelita. Cewki występują u owadów, wijów i wyższych pajęczaków.
  • Stawonogi wodne wydzielają amoniak, a lądowe związki azotowe lub kwas moczowy.

Rozmnażanie się i rozwój stawonogów

  • Stawonogi są w większości rozdzielnopłciowe i jajorodne.
  • U wodnych skorupiaków występuje zapłodnienie zewnętrzne.
  • U lądowych stawonogów występuje zapłodnienie wewnętrzne.
  • Rozwój prosty mają pajęczaki, a rozwój złożony owady.
  • Rozwój złożony różnicuje się na rozwój z przeobrażeniem zupełnym i niezupełnym.
  • Przeobrażenie niezupełne: jajo – larwa – imago. Zupełne: jajo – larwa – poczwarka – imago.
    Istota:
    Rozwój złożony z przeobrażeniem…
    Pchła
    zupełnym.
    Komar
    zupełnym.
    Mucha
    zupełnym.
    Turkuć podjadek
    niezupełnym.
    Pluskwa
    niezupełnym.
  • Larwa, przekształcając się w imago, zmienia się od wewnątrz i zewnątrz, nie zmienia się jednak układ nerwowy.
  • Partenogeneza – dzieworództwo, rozwój organizmu z niezapłodnionego jaja. Po którymś pokoleniu rodzą się w końcu samce.
  • Heterogonia – następowanie po sobie partenogenezy i rozmnażania płciowego.
  • Polimorfizm – zjawisko występowania w obrębie populacji organizmów określonego gatunku (pomiędzy którymi zachodzi swobodny przepływ genów) odmiennych form różniących się funkcjonalnie lub strukturalnie.
  • Pedogeneza – polega na produkowaniu przez larwy jaj zdolnych do rozwoju partenogenetycznego.

Przegląd i znaczenie

Istota:Choroba, którą przenosi:
KomarMalaria
WeszTyfus
Mucha tse-tseŚpiączka
PchłaDżuma
KleszczZapalenie opon mózgowych i borelioza

Artykuł powstał na podstawie:

Biologia klasa 1. OPERON, zakres rozszerzony, Gdynia 2005

Oceń ten post
Subscribe
Powiadom o
guest

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

3 komentarzy
najstarszy
najnowszy oceniany
Inline Feedbacks
View all comments
jamajka

nie heterogEnia tylko heterogOnia

Mateusz

@jamajka
Dzięki, poprawione.

lilo ;p

Dzięki- uratowałeś mi życie ;p

3
0
Masz przemyślenia? Napisz komentarz!x