Wirusowe zapalenie wątroby jest dużym problemem na całym świecie. Choroba ta jest bardzo zjadliwa co wiąże się z dużą zachorowalnością na nią. Istnieje pięć różnych odmian wirusa zapalenia wątroby obejmujących pięć jednostek chorobowych. Zapalenie typu A i B są odrębnymi przypadłościami i można je zdiagnozować wykonując specyficzne testy serologiczne. Kolejnymi kategoriami, są odpowiednio wirusowe zapalenie wątroby typu C, D oraz E przy czym HDV inaczej zapalenie wątroby typu delta jest powiązane z HBV i jest od niego zależne.
Objawy i przyczyny zakażenia HCV
Choroba może rozwijać się bezobjawowo lub swoiście. Wirus HCV może powodować pełen wachlarz objawów, poczynając od dolegliwości podobnych do grypy, do śmiertelnej niewydolności wątroby. Początkowe stadium choroby, u niektórych pacjentów może wywołać: bóle stawów (lub zapalenie), gorączkę, wysypkę oraz obrzęk naczynioruchowy. Objawy występują 2-3 tygodni przed pojawieniem się żółtaczki i ustępują przed jej rozpoczęciem. W niektórych przypadkach mogą współistnieć w tym samym czasie. W fazie przed-żółtaczkowej mogą ponadto wystąpić ciemnienie moczu, rozjaśnienie stolca, nudności oraz podrażnienia skórne związane ze świądem.
Do najczęstszych przyczyn zarażenia HCV należą: transfuzja krwi, nadużywanie narkotyków w formie iniekcji oraz kontakty seksualne z osobą zarażoną. W niektórych przypadkach może dojść do infekcji w miejscu pracy poprzez kontakt rany zakażoną krwią.
Diagnostyka
W większości przypadków pierwsze stadia choroby spowodowanej przez HCV, pacjent przechodzi bezobjawowo, dopiero po stwierdzeniu nieprawidłowej aktywności enzymów wątrobowych (tj. ALT lub AST) można postawić diagnozę. Do odkrycia u chorego wirusowego zapalenia wątroby dochodzi często przypadkiem, podczas rutynowego badania lekarskiego, czy klasyfikacji przed operacją. Osoby, które miały transfuzje krwi jak również takie, które często mają do czynienia z igłami z racji pełnionego zawodu są poddawane badaniom w celu uzyskania informacji o ewentualnym zakażeniu. W przypadku zachorowania na HCV u prawie wszystkich badanych osób wykrywane są przeciwciała przeciwko wirusowi. Do błędnej diagnozy może dojść gdy test przeprowadzi się zbyt wcześnie zanim przeciwciała się wytworzą (okres nabycia przeciwciał waha się od kilku tygodni do kilku miesięcy od zakażenia). W przypadku pozytywnego wyniku na obecność przeciwciał przeprowadzany jest test PCR, który bada rzeczywistą obecność wirusa we krwi pacjenta. Takowe testy mogą być pozytywne lub negatywne. Natomiast do określenia ilościowości wirusa we krwi przeprowadza się ilościowe testy PCR. Są one wykonywane, ponieważ w niewielkiej grupie osób (ok 15%) dochodzi do samodzielnego zwalczenia wirusa i wydalenia go z organizmu. W tym przypadku test obecności przeciwciał przeciwko HCV wyjdzie pozytywny natomiast test PCR negatywny. W przypadku pozytywnego testu PCR na wirusowe zapalenie wątroby wskazany jest test na genotyp. Obecnie nie jest znana korelacja między genotypem a ciężkością choroby, niemniej jest to pomocna informacja dotycząca dalszego leczenia. Najdokładniejszym badaniem wątroby jest biopsja. Jest to zabieg ambulatoryjny polegający na pobraniu niewielkiej ilości tkanki wątroby przy pomocy igły. Tak pozyskany materiał jest badany pod mikroskopem przez patologa.
Testy używane w diagnostyce HCV
Testy diagnostyczne wykrywające wirusowe zapalenie wątroby typu C dzielą się na dwie kategorie:
- Testy serologiczne – wykrywające przeciwciała skierowane przeciw antygenom wirusowego zapalenia wątroby typu C (anty-HCV), można je podzielić na przesiewowe wykrywające przeciwciała anty-HCV np. test immunoenzymatyczny (EIA), oraz uzupełniające takie jak test rekombinacji immunoblot (RIBA).
- Testy molekularne – wykrywające wirusa oraz określające jego ilość i/lub charakteryzujące genomy RNA HCV u zakażonego pacjenta.
Testy serologiczne przesiewowe
Test immunoezymatyczny (EIA) ma wiele zalet przede wszystkim jest łatwy w użyciu, cechuje się małą zmiennością, łatwością automatyzacji i niskim kosztem. Obecnie na rynku stosuje się testy EIA – 3 są to oznaczenia 3 generacji, zawierające rekonfigurowane antygeny rdzenia wirusa i rekombinowany antygen HCV pochodzący z genu niestrukturalnego NS3 oraz dodatkowy antygen HCV (NS5). Badanie można wykonać 8 -9 tygodni od zakażenia.
Testy serologiczne uzupełniające
Testy uzupełniające zostały stworzone w celu rozstrzygnięcia fałszywie dodatnich wyników testu EIA. Są wykonywane w przypadku uzyskania nisko dodatniego lub nieokreślonego wyniku przeciwciał anty – HCV uzyskanych w teście EIA. Pierwszym testem uzupełniającym był test RIBA – 2 wprowadzony został w USA. Jest on wieloantygenowy i występuje w formacie immunoblot. Zawiera antygeny rdzenia HCV, geny NS3 oraz antygen pochodzący z NS4. W Europie wprowadzono testy uzupełniające trzeciej generacji RIBA – 3, które są bardziej swoiste niż RIBA – 2, oparte na lepszej korelacji z wynikami RNA PCR i zmniejszonej liczbie wyników nieokreślonych metodą immunoblot. Test RIBA – 3 określa reaktywność przeciwciał IgG w porównaniu do antygenów HCV: Core 1 i 2, helikazy, NS3, NS4, NS5. Wyniki uzyskane w tym teście interpretowane są jako: dodatnie (dwa lub więcej antygenów dodatnich), nieokreślone (jeden antygen dodatni) lub ujemne.
Testy molekularne
Testy molekularne na wirusowe zapalenie wątroby typu C można podzielić na trzy kategorie:
- Testy jakościowe – wykrywające obecność lub brak genomu HCV RNA we krwi pacjenta.
Wykrywanie RNA wirusa HCV w próbkach pacjentów za pomocą Real Time – PCR (RT- PCR) z odwrotną transkrypcją dostarcza dowodów na aktywne zakażenie HCV i jest przydatne do potwierdzenia, rozpoznania i monitorowania odpowiedzi przeciwwirusowej na zastosowaną terapię. Wirusa można wykryć 1 – 2 tygodnie od zakażenia.
- Test ilościowe – oceniające ilość (wiremię) HCV RNA we krwi.
Najczulszym testem do określania miana wirusa zapalenia wątroby typu C jest test ilościowy PCR w czasie rzeczywistym (RT-PCR) z łańcuchową reakcją polimerazy. Badanie pozwala określić, ile kopi wirusa znajduje się w badanym materiale oraz wykrywa niewielkie ilości kopii wirusa (kilkaset) w 1 ml. Można go wykonać już 1 – 2 tygodnie od zarażenia, przed pojawieniem się objawów klinicznych związanych z podwyższonymi wartościami aminotransferaz oraz przed pojawieniem się przeciwciał anty – HCV. Wiedza na temat ilości wirusa w organizmie na wczesnym etapie leczenia daje informację o skuteczności zastosowanej terapii.
Najbardziej niebezpieczną diagnozą świadczącą o ostrym zakażeniu wirusem HCV jest obecność RNA wirusa lub jego antygenu rdzeniowego, przy nieobecności przeciwciał anty- HCV.
- Testy określające genetyczną naturę HCV
Wirus HCV posiada 6 różnych genotypów, dlatego zaleca się stosowanie testów wykrywających wszystkie genotypy z podobną czułością. Badanie to wykonuje się w celu prognozowania długości, a także intensywności leczenia. Wirus zapalenia wątroby typu C wykazuje wysoki stopnień mutacji spontanicznych co źle rokuje dla przewlekle chorych pacjentów. Najlepiej na leczenie odpowiadają chorzy zarażeni genotypem 2, 3 i 4 wirusa. Leczenie pacjentów zarażony genotypem 2 i 3 trwa ok 6 miesięcy, zaś pozostałych ok 1 roku.
Autor: mgr Agnieszka Płaza, Diagnosta laboratoryjny
Bibliografia:
1. Ann-Sofi Duberg: Hepatitis C virus infection. A nationwide study of associated morbidity and mortality. 2009. 1-70
2. Jens Bukh: The history of hepatitis C virus (HCV): Basic research reveals unique features in phylogeny, evolution and the viral life cycle with new perspectives for epidemic control 2016. 1-20
3. David. R. Greth: Diagnostic Tests for Hepatitis C, Hepatology Vol. 26, No. 3, Suppl. 1, 1997
4. https://diag.pl/wp-content/uploads/sites/3/2016/11/Przeglad_badan_w_diagnostyce_watroby_2015_.pdf
Artykuł ten dotyczy diagnostyki wirusowego zapalenia wątroby typu C (HCV) to nieoceniona lektura dla wszystkich zainteresowanych zdrowiem wątroby. Znalezienie rzetelnych informacji na temat diagnostyki tego wirusa może być kluczowe dla wczesnego wykrycia i skutecznego leczenia. Blog edukacyjny nie tylko dostarcza klarownych wyjaśnień dotyczących procesów diagnostycznych, ale także inspiruje do większej świadomości zdrowotnej. Polecam lekturę każdemu, kto pragnie lepiej zrozumieć istotę diagnostyki HCV i utrzymać zdrową wątrobę.