Jama brzuszna człowieka

Jama brzuszna to jedna z jam tułowia, pełniąca kluczową rolę anatomiczną. Znajdują się w niej najważniejsze narządy układów trawiennego i moczowo-płciowego jak żołądek, wątroba, trzustka, śledziona, nerki, jelito cienkie i grube, macica,okrężnica. Ta ostatnia stanowi pewien wyznacznik – dzieli jamę brzuszną na część nadokrężniczą i podokrężniczą.Ciekawostką jest,że tylko u kobiet jama otrzewna( o której dalej) ma kontakt ze światem zewnętrznym – poprzez jajowody.

Otrzewna(czyli cienka i gładka błona łącznotkankowa) ma za zadanie zmniejszenia ujemnych skutków tarcia powstającego podczas ruchu tych narządów.Jako gładki i wilgotny twór spełnia swoją rolę rewelacyjnie podczas oddychania, ruchów mięśni brzucha, przemieszczania się. Aby to było możliwe między błonami znajduje się mała ilość odpowiedniego płynu ustrojowego, który zmniejsza tarcie między samymi błonami i narządami. Gdy przyjrzymy się temu dokładniej pod względem anatomicznym to możemy powiedzieć,że otrzewna(błona) jako całość tworzy worek tzw. jamę otrzewną zawierającą wspomniany płyn otrzewniowy.W miejscu przechodzenia ze ściany jamy brzusznej na narządy otrzewna tworzy blaszki błony surowiczej – tzw. krezki. Obie blaszki rozchodzą się na krawędzie narządów i otaczają go tworzą otrzewną trzewną. I w ten sposób wszystkie narządy pokryte otrzewną trzewną określa się jako wewnątrzotrzewnowe.(wątroba,śledziona,żołądek,jelito cienkie itd.). Narządy nie pokryte otrzewną trzewną(pierwotnie były jednak położone wewnątrzotrzewnowo ) mówimy,że są w położeniu śródotrzewnowym.(pęcherz moczowy, część odbytnicy, okrężnica). Trzecią grupę stanowią narządy, do których otrzewna przylega tylko z jednej strony – są położone pozaotrzewnowo(nerki, nadnercza, dwunastnica, trzustka).

Powtarzające się słowa otrzewna i do tego trzewna mogą wprowadzić w zakłopotanie. Generalnie polega to na tym,że otrzewna, jako wyścielająca od wewnątrz jamę brzuszną tworzy zespół błon, które od rodzaju „zasięgu” posiadają różne skomplikowane nazwy.Główną rolą tego tworu jest zmniejszanie tarcia pomiędzy narządami, mięśniami i blaszkami.

Narządy jamy brzusznej

Narządy jamy brzusznej są w większości masywne i dobrze  ukrwione. Pełnią kluczową rolę układów trawiennego i moczowo-płciowego.
Opis wybranych narządów zlokalizowanych w jamie brzusznej.

1.Żołądek – znajduje się w nadbrzuszu.Jest położony w taki sposób,że jego większa część leży po lewej stronie płaszczyzny pośrodkowej. Jest workowatym przedłużeniem przełyku, spełnia funkcję 'zbiornika’ pokarmu.Kształt i położenie zależy od stopnia wypełnienia pokarmem.Na jego lewym  górnym końcu możemy określić wpust żołądka, dalej obszerna, rozszerzająca się część to dno żołądka(mylna nazwa, bowiem znajduje się na górze), poniżej występuje cześć odżwiernikowa(’położeniowe dno’ gdzie z tego miejsca po rozluźnieniu mięśnia zwieracza odźwiernika pokarm wędruje dalej – do dwunastnicy). Należy wspomnieć,że  żołądek wyścielony jest specyficznymi komórkami wydzielniczymi:
-żołądkowe właściwie, które możemy podzielić na okładzinowe i główne.Główne produkują pepsynogen(enzym rozkładający białko), a okładzinowe wydzielinę, która w świetle żołądka przekształca się w kwas solny.
-odżwiernikowe, które produkują śluz ułatwiający poślizg treści pokarmowej, chroniący przed destrukcyjnym działaniem kwasu solnego.(taki śluz wydzielany jest na całej powierchni ścian)

2.Wątroba – duży narząd, barwy ciemnoczerwonej, silnie ukrwiony. Potrzebuje tyle tlenu co mózg(1/3 całości). Możemy nazwać ją fabryką chemiczną, z tego względu,iż funkcje wątroby są imponujące. Obrabia i przechowuje substancje pokarmowe(cukry,tłuszcze,witaminy,żelazo), neutralizuje toksyny,produkty metabolizmu i leki, produkuje żółć, białka osocza, czynniki krzepnięcia.Ciekawą czynnością jest produkcja żółci i jej funkcje oraz obieg barwnika(bilirubiny) w organizmie.Komórki układu siateczkowo-śródbłonkowego (głownie śledziona) wyłapują starzejące się erytrocyty.Z fagowanych krwinek powstaje hemoglobina, która rozkładana jest na aminokwasy i hem. Hem rozkładany jest na żelazo. Pozbawiany jest jonów metalu i wydalany jako biliwerdyna.Następnie przekształcany jest na bilirubinę. Krążąc w krwi wiąże się z albuminą, aby móc rozpuścić się w osoczu. Owa bilirubina jest składnikiem żółci(toteż jest wyłapywana przez wątrobę), a sama żółć ma następujący, przybliżony skład : woda-93% i 7% – składniki stałe(sole żółciowe, fosfolipidy, cholesterol, bilirubina).W jelicie grubym pod wpływem enzymów bakteryjnych związek ten przechodzi w urobilinogen i brunatną sterkobilinę(brunatny barwnik kału).Urobilinogen jest częściowo wchłaniany do krwi i poprzez filtrację kłębuszkową wydalany z moczem(nadaje charakterystyczny zapach i barwę). Zaburzenia w wydalaniu barwników żółciowych nazywamy żółtaczką.

3.Trzustka – znajduje się na tylniej ścianie jamy brzusznej, pod i za żołądkiem. Jest to mały, podłużny narząd o masie ok. 100g. Składa się z głowy, trzonu, ogona. Posiada przewód trzustkowy, do którego dochodzi wiele mniejszych odgałęzień. Tędy płynie sok trzustkowy – zasadowa wydzielina bogata w enzymy trawienne.Na uwagę zasługują wyspy Langerhansa.Są to komórki produkujące hormony. W zależności od rodzaju komórki są to glukagon, insulina i somatostatyna. Trzustka pełni funkcję zarówno wewnątrz i zewnętrznowydalniczą.

4.Jelito cienkie to najdłuższa część przewodu pokarmowego (średnio ok 5-6m długości!). W nim zachodzą najważniejsze procesy trawienne i wchłanianie. Zajmuje całe okolice pępkowe, podbrzuszne i biodrowe. Możemy podzielić je na 3 części : dwunastnicę, jelito czcze i jelito kręte. Do dwunastnicy doprowadzane są enzymy trzustkowe i żółć. Jest to najbliższa część jelita, wychodząca od żołądka.
W jelicie czczym(wygląd rury od odkurzacza- fałdy okrężne) zachodzą procesy trawienne przy udziale soków jelitowych(rozkładanie duwcukrów,dwu/trójpeptydów,oligonukeltydów itd.).
Znajduje się tu wiele kosmków(zwiększają powierzchnię chłonną ok. 10X), czyli dobrze ukrwionych komórek z bogatą siecią naczyń limfatycznych, które przyjmują produkty trawienia.
Do działania enzymów trawiennych potrzebne jest zasadowe pH, więc sok jelitowy oprócz enzymów trawiennych bogaty jest w wodorowęglany.
Jelito kręte jest końcowym odcinkiem z zastawką krętniczo-kątniczą, która reguluje przemieszczanie się mas pokarmowych do jelita grubego.

Jelito grube to ostatni odcinek układu pokarmowego. Masa pokarmowa poprzez zastawkę krętniczo-kątniczą dostaje się do jelita ślepego, które jest krótkim odcinkiem prowadzącym do okrężnicy wstępującej.Okrężnicą wstępująca masy trawienne(a właściwie już kałowe) są posuwane(dzięki motoryce; ruchom robaczkowym) do okrężnicy poprzecznej, zstępującej i esowatej(esicy).Stąd uformowana masa kałowa kierowana jest do odbytnicy i wydalana.
Cały proces ma umożliwić wydalenie zbędnych resztek pokarmowych, wchłonięcie resztek wody. Podczas „wędrówki” mas kałowych możemy liczyć na udział symbiotycznych bakterii Escherichia Coli, które produkują witaminę K i z grupy B.