Genetyka jako dziedzina nauki.
Genetyka jest nauką o procesach dziedziczenia. To przekazywanie cech z pokolenia na pokolenie.
Dwa podstawowe działy genetyki:
1. genetyka molekularna – bada strukturę cząsteczek dziedzicznych i mechanizmy dziedziczenia na poziomie cząsteczkowym
2. genetyka ogólna (klasyczna, Mendlowska) – bada skutki i prawidłowości rządzące procesami dziedziczenia
Budowa cząsteczki dziedzicznej. Formy substancji dziedzicznej.
Funkcje cząsteczki dziedzicznej pełnią kwasy nukleinowe.
Wyróżniamy 2 rodzaje kwasów nukleinowych: DNA i RNA.
DNA:
– jest polimerem, czyli w jego skład wchodzą liczne monomery. Monomerami są nukleotydy. Każdy nukleotyd składa się z 3 elementów:
1. cukier 5-węglowy (pentoza)- odltlenowana ryboza
2. reszta fosforanowa
3. zasada azotowa – 2 rodzaje: 1. puryna (zasada dwupierścieniowa – adenina, guanina), 2. pirymidyny (zasada jednopierścieniowa – tymina, cytozyna)
– Za pośrednictwem cukru i reszty fosforanowej łączą się ze sobą za pomocą wiązania kowalencyjnego.
– W wyniku połączenia nukleotydów powstaje łańcuch polinukleotydowy.
– Końce tego łańcucha nie są sobie równe. Wyróżniamy końce: 3’ i 5’.
– Cząsteczka DNA zbudowana jest z dwóch łańcuchów polinukletydowych połączonych za pośrednictwem zasad azotowych.
– Te zasady azotowe łączą się zgodnie z REGUŁĄ KOMPLEMENTARNOŚCI – polega na tym, że tylko ściśle określone zasady tworzą pary: adenina łączy się dwoma wiązaniami z tyminą, a guanina wiązaniem potrójnym z cytozyną.
Rys. Aneta Skawińska
– Łańcuchy polinukleotydowe w cząsteczce DNA są ANTYRÓWNOLEGŁE, czyli te nici biegną w przeciwnych kierunkach (3’ do 5’; 5’ do 3’).
– Ostateczną formą DNA jest helisa (spirala z 2 nici).
DNA odpowiada za przekazywanie materiału genetycznego z pokolenia na pokolenie oraz za funkcje życiowe.
DNA występuje:
– w jądrze komórkowym
– w mitochondrium
– w chloroplastach
– w kapsydzie wirusów
– w nukleoidzie
– w plazmidach
Rys. Aneta Skawińska
RNA:
– różni się 3 elementami od DNA
– jest cząsteczką jednoniciową
– cukrem 5-węglowym jest ryboza
– RNA zamiast tyminy ma uracyl
RNA pośredniczy w przekazywaniu informacji na poziomie jednej komórki między jądrem a cytoplazmą.
RNA występuje:
– w rybosomach
– w cytoplazmie
– w kapsydzie wirusów
– w jądrze komórkowym
– w mitochondrium
