Cytoplazma i struktury nieplazmatyczne w komórce
– roztwór wypełniający wnętrze komórki jest roztworem koloidalnym.
– substancja rozpraszająca (woda), substancja rozproszona (związki wielkocząsteczkowe (białka, polisacharydy)
– faza zoll (silnie uwodniona)
– faza żel (zagęszczona, odwodniona)
– umożliwia przetrwanie organizmom
– białka występujące w cytoplazmie dzielimy na 2 grupy: 1. Globularna (ziarnista) 2. Fibrylarna (włóknista)
– cytoplazma komórki dzieli się na 2 części: 1. Ektoplazma (większa gęstość, dominują białka fibrylarne) 2. Endoplazma (mniejsza gęstość, dominują białka globularne)
– cytoplazma każdej komórki żywej ma zdolność do ruchu
– 3 podstawowe typy ruchu cytoplazmy: 1. Ruch rotacyjny (wzdłuż ściany komórki w jedną stronę) 2. Ruch cyrkulacyjny (wzdłuż kilku mniejszych wodniczek w jedną stronę) 3. Ruch pulsacyjny (ze zmianą kierunku)
– cytoszkielet składa się z przestrzennej sieci filamentów (białkowych włókienek) oraz mikrotubuli (mikrorureczek)
– wyróżnia się filamenty: a) aktynowe (mikrofilamenty) – długie, cienkie włókienka odpowiedzialne za zmianę kształtu i ruchy pełzakowate komórek 2. Pośrednie, które zapewniają komórce wytrzymałość mechaniczną
Struktury nieplazmatyczne
– 2 składniki: ściana komórkowa, wodniczka (wakuola)
Ściana komórkowa
1. struktura:
– bakterie (mureinowa)
– protisty (celulozowa, krzemionkowa)
– grzyby (chitynowa)
– rośliny (celulozowa)
2. budowa:
– zbudowana z różnych polisacharydów
– substancje szkieletowe oraz substancje podłoża
– u roślin ściany pierwotne są miękkie i elastyczne (takie pozostają na stałe w komórkach merystematycznych i miękiszowych)
– ściany wtórne ulegają inkrustacji (odkładaniu substancji;) lub adkrustacji
3. funkcje:
– ochrona fizyczna, nadawanie kształtu, spajanie komórek
– rola mechaniczna w tkankach wzmacniających i w drewnie
Wakuola (wodniczka)
1. struktura:
– protisty (trawienne i tętniące)
– rośliny
– niektóre komórki zwierzęce (trawienne)
2. budowa:
– mniejsze lub większe pęcherzyki oddzielone od cytoplazmy błoną wakuolarną (u roślin nazywana tonoplastem), wypełnione płynem
– płyn ten zawiera wodę, sole mineralne, organiczne substancje zapasowe i odżywcze
– u roślin wakuole są nieliczne i duże (czasem jedna w komórce), w merystemach pierwotnych cytoplazma jest gęsta, a wakuole małe i nieliczne
– w komórkach zwierzęcych duże wakuole nie występują, mogą występować małe pęcherzykowe wodniczki trawienne
3. funkcje:
– utrzymuje odpowiednie uwodnienie komórki (jędrność, turgor)
– gromadzi metabolity wtórne i substancje toksyczne
– gromadzi substancje odżywcze
– wakuole roślinne zawierają podobne enzymy jak lizosomy komórek zwierzęcych
– wodniczki trawienne: trawienie pobranych na drodze fagocytozy i pinocytozy substancji pokarmowych
– wodniczki tętniące: osmoregulacja i wydalanie