mgr Katarzyna Rytel, mgr Katarzyna Tomasik
Helicobacter pylori to gram-ujemna, mikroaerofilna bakteria, mająca zdolność do kolonizacji żołądka i dwunastnicy człowieka [1]. Szacuje się, że jest obecna w przewodzie pokarmowym u około połowy populacji ludzkiej [3], jednak stopień zakażeń jest zależny w dużej mierze od położenia geograficznego, wieku, etniczności, a także warunków socjoekonomicznych. Obserwuje się dużo większą powszechność zakażeń w krajach biednych i rozwijających się [4], gdzie wskaźnik ten obejmuje nawet 70% społeczeństwa [3].
Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez spożycie skażonej wody i żywności. Możliwe jest także przeniesienie patogenu w ślinie z ust do ust. H. pylori posiada wyjątkowe cechy mikrobiologiczne, które pozwalają jej na przetrwanie w skrajnie niekorzystnych warunkach panujących w kwaśnym środowisku żołądka [4]. Bez podjęcia odpowiednich kroków prowadzących do eradykacji tego patogenu, zakażenie może trwać nawet całe życie. Badania wykazały, że H. Pylori może powodować wiele poważnych schorzeń przewodu pokarmowego takich jak: przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka, choroba wrzodowa żołądka [1], zanikowe zapalenie żołądka oraz rak żołądka.
Dokładna diagnostyka zakażenia H. pylori stanowi podstawowy element skutecznego leczenia wielu chorób żołądka i dwunastnicy. Dostępne są różne testy diagnostyczne umożliwiające wykrycie tego patogenu. Można je podzielić na inwazyjne i nieinwazyjne. Każdy z nich ma swoją przydatność diagnostyczną, jednak każdy obarczony jest także pewnymi ograniczeniami w różnych sytuacjach klinicznych.
Wśród metod inwazyjnych należy wymienić:
- wykonanie histologicznej oceny wycinka pobranego w przebiegu badania endoskopowego,
- szybki test ureazowy [2],
- hodowlę bakteryjną.
Badanie histologiczne charakteryzuje się bardzo wysoką swoistością sięgającą nawet 100% i jednocześnie dosyć niską czułością. Wymaga ono dodatkowo od osoby, która je wykonuje dużego doświadczenia w ocenie preparatów mikroskopowych [5].
W przebiegu szybkiego testu ureazowego, pod wpływem bakteryjnej ureazy, z mocznika powstaje amoniak, który barwi podłoże. Jako materiał do badania służy wycinek pobrany podczas endoskopii. Test ten wykazuje wysoką zarówno czułość, jak i swoistość. Umożliwia także ocenę skuteczności eradykacji patogenu. Obarczony jest niestety pewnymi ograniczeniami. Istnieje ryzyko pojawienia się wyników fałszywie ujemnych w przypadku, gdy u pacjenta występuje świeże lub czynne krwawienie w górnym odcinku przewodu pokarmowego oraz podczas stosowania preparatów zawierających inhibitory pompy protonowej, H2-blokery lub antybiotyki. Ponadto, w czasie trwania zakażenia innymi patogenami (np. Klebsiella pneumoniae) oraz w wyniku obecności w żołądku żółci, mogą pojawić się wyniki fałszywie dodatnie [5].
Hodowla bakteryjna wykonana w warunkach mikroaerofilnych, oprócz wykrycia patogenu umożliwia również wykonanie antybiogramu służącego do oceny antybiotykooporności, jednak jej wadą jest wysoki koszt oraz niska czułość.
Metody nieinwazyjne obejmują:
- oddechowy test mocznikowy
- test umożliwiający wykrycie antygenu Helicobacter pylori w stolcu
- test serologiczny
- metody molekularne (reakcję PCR) [2].
Powszechnie zalecanym do wykonania testem jest oddechowy test mocznikowy [7]. Wśród jego zalet należy wymienić jego wysoką czułość i swoistość. Jest on dodatkowo łatwy w wykonaniu, a także wykazuje wysoką wartość predykcyjną zarówno w przypadku wyniku dodatniego, jak i ujemnego. Pozwala także na ocenę skuteczności eradykacji patogenu z organizmu po upływie co najmniej 4 tygodni. U pacjentów stosujących inhibitory pompy protonowej, antybiotyki oraz preparaty bizmutu istnieje ryzyko otrzymania wyniku fałszywie ujemnego, co stanowi wadę tego testu. Badanie polega na doustnym podaniu mocznika znakowanego izotopem węgla 13C, który następnie pod wpływem ureazy obecnej u żywych bakterii H.pylori, rozkładany jest m.in. do dwutlenku węgla, również zawierającego znakowany izotop węgla 13C. Przed podaniem leku i po upływie 15-30 minut od zażycia leku dokonuje się pomiaru 13CO2 w wydychanym powietrzu, a zaobserwowanie w nim zwiększonej ilości węgla pochodzącegoz rozłożonego mocznika świadczy o obecności H. pylori [3,5].
Badanie wykrywające antygen H.pylori w stolcu wykonuje się przy użyciu metody immunoenzymatycznej ELISA lub immunochromatograficznej [5]. Wykorzystuje się w nim przeciwciała monoklonalne i poliklonalne. Dużą zaletą tego testu jest szybkość wykonania, co ułatwia wykrycie H. Pylori u pacjentów w krajach, w których dostęp do poszerzonej diagnostyki jest utrudniony. Test nie wymaga wysoko wyspecjalizowanej aparatury, ani wyszkolonych specjalistów, co sprawia, że jest dostępny dla wielu szpitali i małych laboratoriów[6]. Na jego podstawie możliwa jest także ocena eradykacji patogenu. Podobnie jak w poprzednich testach, podczas stosowania inhibitorów pompy protonowej, a także tuż po antybiotykoterapii lub po przyjmowaniu preparatów zawierających bizmut istnieje ryzyko pojawienia się wyników fałszywie ujemnych [5].
Test serologiczny polega na wykryciu w surowicy przeciwciał przeciwko antygenom H.pylori. Możliwe jest wykrycie przeciwciał w klasie IgG, IgA oraz IgM, jednak najbardziej wiarygodne wyniki otrzymuje się oznaczając poziom przeciwciał w klasie IgG. Najczęstszymi metodami wykorzystywanymi w teście serologicznym są: ELISA, test aglutynacji lateksowej i metoda Western blottingu, przy czym największą popularność zyskał test ELISA [6]. Test serologiczny może być stosowany jako badanie przesiewowe w przypadku braku dostępności do innych metod oraz podczas występowania przeciwwskazań do wykonania badania endoskopowego. Dużą zaletą testu serologicznego jest niski koszt jego wykonania. Dodatkowo jest on powszechnie dostępny w laboratoriach. Mimo to, wystąpienie dodatniego wyniku informuje o przebytym zakażeniu, jednak nie potwierdza aktywnego zakażenia H.pylori. Nie umożliwia również oceny eradykacji patogenu [5]. Zgodnie z zaleceniami w przypadku otrzymania dodatniego wyniku testu serologicznego przed wdrożeniem odpowiedniego leczenia należy wykonać badanie potwierdzające aktywne zakażenie przy użyciu innego testu np. oddechowego testu mocznikowego [7].
Metodą molekularną stosowaną w diagnostyce Helicobacter pylori jest reakcja łańcuchowa polimerazy (PCR). Umożliwia ona wykrycie nawet niewielkiej liczby mikroorganizmów w próbkach klinicznych. W jej wyniku możliwe jest dokonanie amplifikacji odcinka bakteryjnego DNA form kokoidalnych H.pylori, które są trudne do wyhodowania w hodowli bakteryjnej oraz trudne do wykrycia podczas badania histologicznego. Przy użyciu PCR wykrywane są specyficzne regiony DNA H.pylor takie jak: VacA, CacA, UreA, CagA [6]. Materiał do badania pozyskuje się ze stolca lub śliny osoby badanej. Wśród zalet tego testu należy wymienić jego wysoką swoistość, sięgającą nawet 100%. Umożliwia również ocenę eradykacji patogenu, jednak koszt wykonania badania PCR jest bardzo wysoki [5].
Istnieje wiele metod umożliwiających wykrycie H.pylori w organizmie człowieka. Każda z nich ma swoje wady i zalety i należy ją odpowiednio dostosować do aktualnej sytuacji osoby badanej. Prawidłowe zdiagnozowanie obecności H.pylori w przewodzie pokarmowym stanowi ważny punkt w dalszym postępowaniu klinicznym. Umożliwia dobranie odpowiedniego leczenia, pozwala na ocenę eradykacji patogenu z organizmu oraz ułatwia monitorowanie skuteczności terapii [7].
1. Sun Y., Zhang J., Helicobacter pylori recrudescence and its influencing factors., J Cell Mol Med. 2019;23:7919–7925.
2. Yao-Kuang Wang, Fu-Chen Kuo et al., Diagnosis of Helicobacter pylori infection: Current options and developments., World J Gastroenterol 2015 October 28; 21(40): 11221-11235
3. Xiaohui Xu, Yidan Qian et al., The impact of Helicobacter pylori infection on low skeletal muscle mass risk in Chinese women over 40: a cross sectional analysis., Front Cell Infect Microbiol. 2024 Jan 3:13:1289909. doi: 10.3389/fcimb.2023.1289909.
4. Antonietta Gerarda Gravina, Rocco Maurizio Zagari et al., Helicobacter pylori and extragastric diseases: A review, World J Gastroenterol 2018 August 7; 24(29): 3204-3221,
DOI: 10.3748/wjg.v24.i29.3204
5. Gonciarz M., Pruszowski J., Krzyżowska K., Zasady diagnostyki i leczenia zakażenia bakterią Helicobacter pylori, Lekarz POZ 3/2017: 161-168.
6. Liana Cristina Melo Carneiro Costa, Maria das Graças Carvalho, Ana Cristina La Guárdia Custódio Pereira et al., Diagnostic Methods for Helicobacter pylori
7. Gąsiorowska A., Rozpoznawanie i leczenie zakażenia Helicobacter pylori – rekomendacje Grupy Roboczej Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii w pigułce, Lekarz POZ 5/2023:251-256
