Podstawową jednostką jest populacja. To przekształcenie form prostych w bardziej złożone, w czasie.
Dowody bezpośrednie – konkretne szczątki, ślady po organizmach żyjących w przeszłości.
Dowody pośrednie – dane z różnych dziedzin nauk, wskazujące na podobieństwo między organizmami żyjącymi współcześnie.
Dowody bezpośrednie – przykłady
- Zwierzęta
– kości
– pancerze
– skorupy
– muszle
– zęby
– jaja skamieniałe
– odciski
– odlewy
– szczątki pozostawione przez formy przechodnie (wykazują jednocześnie dwóch jednostek taksonomicznych {gromady}): ichtiostega (ryby->płazy), sejmuria (płazy->gady), praptak (gady->ptaki)
ICHTIOSTEGA
| Cechy rybie | Cechy płazie |
| – łuski na dużych partiach ciała
– szczątkowe wieczko skrzelowe – płetwa ogonowa – struna grzbietowa |
– kończyny wolne typu lądowego
– miednica zbudowana z trzech parzystych kości: biodrowej, łonowej, kulszowej – obręcz miednicza zrośnięta z kręgosłupem jednym kręgiem krzyżowym – płuca |
SEJMURIA
| Cechy płazie | Cechy gadzie |
| – budowa czaszki i krótka szyja
– kijanki – półtora kręgu w odcinku krzyżowym |
– jeden kłykieć potyliczny
– budowa kończyn |
PRAPTAKI
| Cechy gadzie | Cechy ptasie |
| – długi ogon z licznymi kręgami
– trójpalcowe kończyny przednie z pazurami -uzębienie szczęki; brak grzebienia na mostku |
– obecność piór, które na przedramieniu miały postać lotek o niesymetrycznej chorągiewce
– stałocieplność (prawdopodobnie) – obojczyki zrośnięte w widełki – częściowo przeciwstawny palec stopy |
- Rośliny – przykłady
– nasiona
– zarodniki
– ziarna pyłku
– skamieniałe pnie drzew
– odciski liści (paproci w węglu)
– organizmy, które w niezmienionej formie przetrwały do dzisiaj: skrzypłacz, latimeria, hatteria, ginko (miłorząb)
Jeżeli organizm w chwili śmierci trafi w warunki beztlenowe to może być przechowany w całości.
Dowody pośrednie
anatomia porównawcza
NARZĄDY HOMOLOGICZNE – są to narządy tego samego pochodzenia, o takim samym planie budowy, różnie wykształcone ze względu na spełnianą funkcję, np.
– kończyny kręgowców (jaszczurka, delfin, kret, ptak, koń, człowiek)
– pęcherz pławny i płuca
– kości stawu żuchwowego i kosteczki słuchowe
– wytwory nabłonka u kręgowców (łuski gadów, pióra ptasie, włosy ssaka)
– kolce kaktusa i wąsy u groszków, liście pułapki u rosiczki (liście)
Zjawisko homologii określa się mianem dywergencji lub ewolucji rozbieżnej.
NARZĄDY ANALOGICZNE – narządy różnego pochodzenia, podobnie wykształcone ze względu na spełniana funkcję
– kończyn przednia kreta i odnóże przednie turkucia podjadka
– skrzydło ptaka i skrzydło owada
– oko głowonoga i oko kręgowca
– ryba (wygląd), pingwin, delfin – opływowy kształt
– żaba, hipopotam i krokodyl – wyrastające oczy
– korzeń i chwytniki
Zjawisko analogii określa się mianem zjawiskiem konwergencji oraz ewolucji zbieżnej.
NARZĄDY SZCZĄTKOWE – narządy, które występują powszechnie ale u danego gatunku zanikają ze względu na zanik funkcji
– wyrostek robaczkowy
– kość ogonowa
– oczy kreta (jasne, ciemne barwy)
– brak kończyn u węży, kości obręczy
CECHY ATAWISTYCZNE – u danego gatunku cecha zanika, ale zachowuje się u pojedynczych osobników jako dziedzictwo po przodkach
– linia zgryzu
– liczba par sutków
– owłosienie w niepożądanych miejscach
CECHY AROMORFICZNE – cechy, które umożliwiają osiągnięcie wyższego poziomu rozwojowego w ewolucji
– płazy: kończyny – przejście z wody na ląd, płuca
– gady: błony płodowe
– ssaki i ptaki: stałocieplność
– obleńce: odbyt
– pierścienice: układ krwionośny
EMBIOLOGIA – dowody embriologiczne, nauka o rozwoju organizmu od momentu powstania do pełnego ukształtowania
PRAWO BIOGENETYCZNE HECKLA: ontogeneza jest rekapitulacją filogenezy
Ontogeneza – rozwój osobniczy, rozwój zygoty
Fitogeneza – rozwój rodowy, ewolucyjny, zmiany przed powstaniem określonej formy.
Podczas rozwoju osobniczego rozwija się kolejno cechy wyższych jednostek systematycznych.
