Gady – zwierzęta zmiennocieplne

• Gady to zwierzęta zmiennocieplne, do współcześnie żyjących zaliczamy: hatterie, jaszczurki, krokodyle, węże, żółwie.

• Ich przodkami są płazy. Najstarszym przedstawicielem gadów był kaptorynomorf.
• W karbonie podzieliły się na synapsydy i zauropsydy.

Budowa i funkcje życiowe gadów

Budowa zewnętrzna i szkielet

• Skóra sucha i zrogowaciała – nie przepuszcza gazów, pokryta łuskami. Mogą też występować skostnienia skórne.
• Brak gruczołów śluzowych. Gruczoły zapachowe i jadowe.
• Mogą przebywać w środowisku hipotonicznym, mogą przebywać w wodach słodkich.
• Palce mają pazury. W szkielecie jest mało elementów chrzęstnych. Żebra z mostkiem tworzą klatkę piersiową.
• Czaszka składa się z trzewioczaszki i mózgoczaszki. Jest w pełni ruchoma, bo ma dwa pierwsze kręgi: dźwigacz i obrotnik.

Układ pokarmowy

• Gęba: niezróżnicowane zęby; długi, u wężów i jaszczurek rozdwojony język.
• Nie potrzebują wiele jedzenia, gdyż wolno jej trawią.
• Większość gadów specjalizuje się w drapieżnictwie.

Układ oddechowy

• Płuca gąbczaste mają dużą powierzchnie wymiany gazowej, a dzięki klatce piersiowej wentylacja płuc jest sprawniejsza.
• U niektórych wykształciło się podniebienie, które pomaga w oddychaniu.

Układ krwionośny

• Serce składa się z 3 części, w komorze pojawiła się niepełna przegroda, która zapewnia niemieszanie się krwi (krokodyle mają serce czteroczęściowe).

Układ nerwowy i narządy zmysłów

• Oczy osłonięte trzema powiekami: dolną, górną i migotką. Oko ciemieniowe reaguje na promienie świetlne, w oku występują czopki i pręciki, wiele gadów odróżnia barwy, daltonistami są węże.
• Silniejszy rozwój mózgu, na którym pojawiła się kora nowa.
• Akomodacja poprzez dociskanie soczewki do twardówki.
• Mają jedną kostkę słuchową (strzemiączko) oraz czasem błonę bębenkową. Żółwie, hatterie i węże nie mają tych narządów – są głuche.
• Narządy Jacobsona znajdują się na języku, są zaopatrzone w receptory chemiczne.

Układ wydalniczy

• Układ wydalniczy – zanercza nie mają orzęsionych otworków.
• Moczowody uchodzą do pęcherza moczowego i kloaki.

Rozmnażanie się i rozwój gadów

• Zapłodnienie wewnętrzne. Zapłodnienie ma miejsce w jajowodach. Zarodek chroniony jest błonami płodowymi, które dodatkowo zapewniają odpowiednie mikrośrodowisko.
• Owodnia chroni zarodek, gdyż otacza go i wypełniona jest płynem. Kosmówka wyściela skorupę od wewnątrz. Omocznia gromadzą się produkty przemiany materii.
• Gazy potrzebne do wymiany gazowej dostają się do wnętrza jaja przez pory w skorupie.
• Narząd kopulacyjny samca to prącie wychodzące z kloaki. Końcowy odcinek jajowodu (którym podążają plemniki) to gruczoł skorupkowy.
• Niektóre jaszczurki i węże są jajożyworodne.
• W odróżnieniu od innych gadów krokodyle opiekują się potomstwem.

Przegląd i znaczenie gadów

• Gady to pierwsze kręgowce – owodniowce.
• Wszystkie są chronione.
• Z rynchocefali do dziś przetrwałą tylko reliktowa hatteria.

Artykuł powstał na podstawie:

Biologia klasa 1. OPERON, zakres rozszerzony, Gdynia 2005