Naukowcy od lat zastanawiają się, czy posiadana grupa krwi może zwiększyć prawdopodobieństwo zapadania na wybrane choroby. Badają także, czy w skrajnych przypadkach, gdy choroba powoduje wysoką śmiertelność, mogą nastąpić zmiany w procentowym udziale danej grupy krwi lub antygenów w populacjach.
Już ponad 120 lat temu, bo w 1901 r. Karol Landsteiner na podstawie obserwacji i przeprowadzonych badań wyodrębnił trzy grupy krwi A, B oraz C.
Obecnie stosowanie nazewnictwo grup krwi tego układu to A, B, AB, O.
Z kolei w latach 40-tych XX wieku pod względem obecności lub braku antygenu D podzielono ludzi na 2 grupy RhD+(dodatni) i RhD-(ujemny). Antygeny grup krwi są to złożone związki chemiczne (białka, glikolipidy), które występują na erytrocytach i mogą być receptorami lub pełnić funkcje transportowe.
W Polsce najbardziej popularną grupą krwi jest grupa A Rh+(dodatni), posiada ją 32% populacji, a najrzadszą AB RhD-(ujemny), stanowi 1% naszej populacji.
Wymienione wyżej 2 układy grupowe tj. ABO i RhD to zaledwie dwa z 39 dotychczas poznanych i opisanych układów grupowych krwinek czerwonych.
Wśród innych znanych układów mających znaczenie w podatności na zakażenia lub ich przebiegu można wymienić: MNS, Lewis, P1Pk, GLOB, Duffy.
Na podstawie statystycznych badań i budowy antygenów grup krwi stwierdzono do tej pory kilka zależności. Bezspornie udowodniono, że obecność lub brak różnych antygenów grupowych na krwinkach czerwonych, a także ich budowa biochemiczna i miejsce lokalizacji w błonie erytrocytów stwarza pewne predyspozycje chorobowe.
Wynika to choćby z faktu, że niektóre antygeny występujące na krwinkach są receptorami, czyli nośnikami pozwalającymi wnikać określonym patogenom do krwinki czerwonej tj. bakteriom, wirusom czy pierwotniakom.
Zauważono, że osoby z grupą krwi O są bardziej narażone na chorobę wrzodową żołądka, która jest skutkiem zakażenia bakterią Helicobacter pyroli.
Receptorem dla bakterii Helicobacter pylori jest antygen Le(b) z układu Lewis, który występuje także na komórkach nabłonka żołądka.
Jego ekspresję w stosunku do bakterii Helicobacter pylori ogranicza występowanie antygenów A oraz B. Brak wymienionych antygenów u osób posiadających grupę O powoduje, że antygen Le(b) jest lepszym, bardziej wydajnym receptorem dla tej bakterii.
Kolejnymi antygenami mającymi ogromny wpływ na wnikanie drobnoustrojów do organizmu są antygeny Fy(a) i Fy(b) z układu Duffy. Antygeny te są receptorami dla zarodźców malarii: Plasmodium vivax i Plasmodium knowlesi. Wektorem dla tych pierwotniaków są samice niektórych komarów, które poprzez ukłucie przekazują sporozoity zarodźca do organizmu. Obecność na krwinkach czerwonych Fy(a) i/lub Fy(b) umożliwia wniknięcie patogenu do erytrocytu, powodując zakażenie pierwotniakiem wywołującym malarię.
Osoby nie posiadające antygenu Fy(a) i Fy(b) czyli Fy(a-b-) nie zakażają się tymi pasożytami, co chroni ich przed tą groźną chorobą.
Kolejnym antygenem mającym duży wpływ na zwiększoną częstość zakażeń, zwłaszcza bakteryjnych, jest antygen P1 z układu P1Pk. Wynika to z faktu, że antygen ten jest receptorem dla wielu różnych drobnoustrojów, między innymi bakterii Escherichia coli, która z kolei może powodować wiele różnych chorób, a do najczęstszych należą zakażenia układu pokarmowego oraz układu moczowego. Wykazano, że osoby posiadające antygen P1 dużo częściej zapadają na zakażenia układu moczowego. Antygen ten niestety w populacji występuje bardzo często, przykładowo posiada go ok. 80% społeczeństwa rasy białej i aż 90% ludności czarnoskórej.
Również podatność na zakażenia niektórymi wirusami może być uwarunkowana obecnością lub brakiem niektórych antygenów czerwonokrwinkowych.
Zakażenie parwowirusem B19 jest możliwe u osób posiadających antygen P z układu GOLOB.
Wirus ten powoduje zakażenie głównie u dzieci między 2 a 12 rokiem życia, wywołując tzw. rumień zakaźny oraz u osób starszych zapalenie stawów. Choroba ta przebiega zwykle łagodnie, natomiast groźna jest dla osób z niedoborami odporności i kobiet będących w ciąży. Wirus bowiem może przenikać przez łożysko i spowodować ciężką niedokrwistość u płodu.
Brak antygenu P na krwinkach uniemożliwia przenikanie parwowirusa B19 do krwinek, całkowicie wykluczając zakażenie. Niestety antygen ten również występuje z bardzo dużą częstotliwością w populacji.
Znając historie występowania różnych epidemii na świecie, możemy zauważyć pewne zależności w częstości występowania w określonych rejonach pewnych grup krwi w populacji, a rodzajem patogenu odpowiedzialnego za te epidemie, np wirusa ospy prawdziwej, czy bakterie dżumy.
Wirus ospy prawdziwej posiada antygen budową podobny do antygenu A, dlatego osoby o grupie A i AB mniej efektywnie zwalczały tę chorobę.
Podobna sytuacja miała miejsce podczas epidemii dżumy, która również wpłynęła na obecną częstotliwość występowania grup krwi.
Do dnia dzisiejszego widać, że w rejonach gdzie panowała epidemia dżumy, jest mniejsza populacja ludzi posiadających grupę krwi O. Bakteria dżumy przenoszona przez szczury posiada bowiem antygen podobny do antygenu H, który z kolei występuje u osób posiadających grupę O. W związku z tym osoby mające taką grupę krwi, nie broniły się tak efektywnie przed zakażeniem, jak osoby posiadające grupy krwi A, B oraz AB. Osoby z grupami A, B oraz AB naturalnie miały większą zdolność do wytwarzania przeciwciała anty-H co pozwalało im na efektywniejszą walkę z drobnoustrojem.
Obecnie w dobie pandemii Covid-19 naukowcy również zastanawiają się, czy posiadanie lub brak określonej grupy krwi może mieć wpływ na podatność i częstotliwość zakażenia wirusem
SARS-CoV-2 lub ciężkość przebiegu choroby (podobnie jak w przypadku epidemii dżumy).
Niestety mimo pewnych zależności, które już zostały zauważone, na wyniki badań będziemy musieli jeszcze poczekać.
Joanna Hopkowicz
Piśmiennictwo
- Fabijańska-Mitek J., Bochenek-Jantacz D., Grajewska A., Wieczorek K. Badania immunohematologiczne i organizacja krwiolecznictwa – kompendium. Biblioteka Diagnosty Laboratoryjnego Fundacja Pro Pharmacia Fututa, Warszawa 2017
- Wieczorek K., Bochenek-Jantczak D., Grajewska A. Immunologia krwinek czerwonych. Pracownia serologii transfuzjologicznej, organizacja i metodyka badań, Biblioteka Diagnosty Laboratoryjnego Fundacja Pro Pharmacia Futura Warszawa 201
- Fabijańska-Mitek J. Immunologia krwinek czerwonych. Grupy krwi. Biblioteka Diagnosty Laboratoryjnego Ośrodek Informacji Naukowej OINPHARMA Sp. z o.o. Warszawa 2007
- Solnica B. Podstawy serologii grup krwi. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Kraków 2016
- Solnica B.ABC ukłądów grupowych czyli bilogiczne podstawy immunohematologii. Biuletyn naukowy infortho.dodatek specjany do biuletynu.
- Fabijańska-Mitek J. Immunologia. Grupy krwi i niedokrwistości. Biblioteka Diagnosty Laboratoryjnego Fundacja Pro Pharmacia Futura, Warszawa 2018
