Klasyfikacja tkanek roślinnych oraz charakterystyka tkanek twórczych i stałych.
Klasyfikacja tkanek roślinnych
Tkanka – jest to zbiór komórek o podobnej budowie, tego samego pochodzenia spełniają ściśle określone funkcje
Typy tkanek:
- TKANKA TWÓRCZA – komórki mogą się dzielić
1. Tkanki twórcze pierwotne – komórki dzielą się stale
a) merystem wierzchołkowy pędu
b) merystem wierzchołkowy korzenia
c) merystem wstawkowy (interkalarny)
2. Tkanki twórcze wtórne – komórki dzielą się przy określonym czasie
a) kambium (miazga)
b) fellogen (miazga korkotwórcza)
c) kallus (tkanka przyranna)
- TKANKA STAŁA –komórki które się nie dzielą
1. Tkanki miękiszowe
a) miękisz asymilacyjny
A1 – palisadowy,
A2 – gąbczasty,
A3 – wieloramienny
b) miękisz spichrzowy (magazynujący)
c) miękisz powietrzny
d) miękisz wodonośny (wodny)
e) miękisz zasadniczy
2. Tkanki okrywające
a) tkanki okrywające pierwotne
– A1 – epiderma (skórka),
– A2 – epiblema (skórka korzenia)
b) tkanki okrywające wtórne
– B1 – korek
3. Tkanki wzmacniające
a) kolenchyma (zwarcica)
A1 – kolenchyma kątowa,
A2 – kolenchyma płatowa
b) sklerenchyma (twardzica)
B1 – włókna,
B2 –sklereidy (komórki kamienne)
4. Tkanki przewodzące
a) drewno (ksylem)
b) łyko (floem)
5. Tkanki gruczołowe (wydzielnicze)
a) utwory powierzchniowe
b) utwory wewnętrzne
Charakterystyka tkanek twórczych
Cechy wszystkich tkanek twórczych:
– komórki się dzielą
– cienkie ściany komórkowe
– duże jądra
– gęsta cytoplazma
– małe wodniczki
1. Tkanki twórcze pierwotne
– dzielą się przez całe życie
– podziały zachodzą we wszystkich płaszczyznach
– podziały nie są zdeterminowane – po podziałach mogą powstawać wszystkie typy tkanek stałych
a) merystem wierzchołkowy pędu
– występuje na szczycie pędu, podziały powodują wydłużanie się pędu
b) merystem wierzchołkowy korzenia
– powoduje wydłużanie się korzenia
c) merystem wstawkowy (interkalarny)
– występuje tylko u traw!
– po ścięciu liścia odnawia się i nadal rośnie
2. Tkanki twórcze wtórne
– nie dzielą się przez całe życie
– komórki ułożone są warstwami
– dzielą się w płaszczyźnie równoległej do organów (przyrost na szerokość-grubość)
– podziały tych komórek są zdeterminowane
a) kambium
– dzieląc się odkłada łyko, do wewnątrz drewno
b) fellogen
– dzieląc się okrywa korek, do wewnątrz miękisz
c) kallus
– tkanka „okazjonalna”, przy zranieniach dzieląc się odtwarza uszkodzone tkanki
Charakterystyka tkanek stałych
1. Tkanki asymilacyjne
Cechy wszystkich tkanek miękiszowych:
– zbudowane z komórek cienkościennych i komórek żywych
a) Miękisz asymilacyjny
– uczestniczy w fotosyntezie
– zawiera liczne chloroplasty
A1) miękisz palisadowy
– zbudowany z komórek wydłużonych i ściśle do siebie przylegające (występuje na górnej powierzchni liścia, tam gdzie jest dużo światła)
A2) miękisz gąbczasty
– luźno ułożone komórki
– między nimi znajdują się przestwory międzykomórkowe (występują na spodzie liścia)
A3) miękisz wieloramienny
– mają pofałdowane ściany, dzięki temu jest większa powierzchnia pochłaniania światła (drzewa iglaste)
b) Miękisz spichrzowy (magazynujący)
– gromadzi substancje zapasowe: skrobia, białka (ziarna aleuronowe), tłuszcze
– dobrze wykształcone leukoplasty (bezbarwne plastydy)
– występują w bulwach, kłączach i nasionach
c) Miękisz powietrzny
– zawiera duże przestwory międzykomórkowe, które tworzą kanały przewietrzające roślinę
d) Miękisz wodonośny (wodny)
– komórki mają duże wodniczki, gromadzą dużo wody, np. kaktusy, agawa
e) Miękisz zasadniczy
– nie wykazuje specjalizacji
– wypełnia wolne przestrzenie między innymi tkankami
2. Tkanki okrywające
Cechy wszystkich tkanek okrywających:
– występują zawsze na powierzchni organów
– funkcja ochronna
– muszą zagwarantować kontakt z otoczeniem i wymianą między rośliną a środowiskiem
– wszystkie komórki ściśle do siebie przylegają
a) tkanki okrywające pierwotne
– zbudowane są z komórek żywych, ułożone w jedną warstwę
A1) epiderma (skórka)
– okrywa części nadziemne, łodyga, liście
– na powierzchni skórki znajduje się warstwa tłuszczowa (kutikula) à roślina jest chroniona przed nadmiernym wysychaniem
– znajdują się aparaty szparkowe, mogą się otwierać lub zamykać w zależności od ilości wody, umożliwia pobieranie dwutlenku węgla i transpiracji (parowanie)
– na powierzchni mogą znajdować się włoski (np. pokrzywa)
A2) epiblema (skórka korzenia)
– okrywa części podziemne
– pobiera sole mineralne
– nie ma kutikuli
– komórki są cienkościenne (dzięki temu przepuszcza wodę)
– komórki wytwarzają włośniki, które zwiększają powierzchnię chłonną
b) tkanki okrywające wtórne
B1) korek
– tkanka która okrywa części nadziemne i podziemne
– zbudowana z komórek martwych i tworzą kilka warstw
– ich ściany wysycane są suberyną (substancja tłuszczowa, nie przepuszczalna dla wody)
– jest lekki i ciepły
– występują przetchlinki, umożliwiają wymianę gazową, dzięki temu korek zachowuje kontakt z otoczeniem
3. Tkanki wzmacniające
Cechy wszystkich tkanek wzmacniających:
– usztywnia rośliny
– chronią przed uszkodzeniami mechanicznymi
– zgrubiałe ściany komórkowe
a) kolenchyma (zwarcica)
– zbudowana z komórek żywych, których ściany są niejednorodnie zgrubiałe
A1) kolenchyma kątowa
– zgrubiałe są narożniki
A2) kolenchyma płatowa
– występują przeciwległe ściany
– występuje u młodych częściach roślin zdolnych do wzrostu
– jej komórki mogą posiadać chloroplasty
b) sklerenchyma (twardzica)
– zbudowana z komórek martwych
– ich ściany są zgrubiałe na całej powierzchni
– występują na częściach stałych
– buduje łupiny nasienne
B1) włókna
– charakteryzują się tym, że są długie
– ściany zgrubiałe na przekroju pierścieni, np. len, konopia
B2) sklereidy (komórki kamienne)
– mają kształt wielościanów
– w ścianach komórki występują rozgałęzione jamki (gruszki)
4. Tkanki przewodzące
Tkanki niejednorodne – to tkanki, które oprócz elementów właściwych dla siebie zawierają komórki innych tkanek (miękiszowe, wzmacniające)
Cechy wszystkich tkanek przewodzących:
– mają za zadanie przewodzenie i transportowanie substancji w roślinie
a) drewno (ksylem)
– transport wody i soli mineralnych (z dołu do góry)
– zbudowane z komórek martwych o silnie zgrubiałych ścianach
Dwa typy elementów przewodzących:
cewki: (paprotniki, nagonasienne)
– mają wydłużony kształt
– na całej powierzchni rozproszone liczne jamki lejkowate
naczynia: (okrytonasienne)
– cylindryczny kształt
– ściany poprzeczne z reguły zanikają
– szybszy transport
Transport bierny – nie wymaga nakładów energii
b) łyko (floem)
– zbudowane z komórek żywych, które transportują związki organiczne z liści do pozostałych części rośliny (korzeń, kłącze)
Dwa rodzaje elementów przewodzących:
Komórki sitowe:
– wydłużony, wrzecionowaty kształt (na końcach się zwężają)
– na powierzchni znajdują się liczne rozproszone pola sitowe
Rurki sitowe:
– wydłużony (nie są zwężone), walcowaty, cylindryczny kształt
– ściany przeciwległych ścian znajdują pola sitowe
– nie ma jadra, dlatego równoległe do każdej rurki sitowej ułożona jest komórka przyrurkowa z jądrem (zaopatrują rurkę sitową)
Transport aktywny – wymagający nakładów energii (duże cząsteczki)
5. Tkanki gruczołowe (wydzielnicze)
Cechy wszystkich tkanek gruczołowych:
– pojedyncze wyspecjalizowane komórki, które wydzielają określone substancje
a) utwory powierzchniowe
– produkują wydzieliny na zewnątrz rośliny
– włoski gruczołowe
– miodniki (kwiaty okrytonasienne), wydzielają nektar
– wypotniki (hydatody) – szparki wodne wydzielające wodę w postaci płynnej
b) utwory wewnętrzne
– odkładają wyprodukowane substancje wewnątrz ciała rośliny
– rury mleczne – są zbudowane z komórek, między którymi zanikły poprzeczne ściany (ich wnętrze wypełnia sok mleczny)
– kanały żywiczne (wypełnia je żywica), chroni roślinę przed infekcjami
