Mszaki – rośliny przewaga gametofitu

0 3 488
Typ: Mszaki (Bryophyta)
Gromada: Porostnicowe (Marchantiopsida)
Gromada: Jungermaniowe (Jungermanniopsida)
Gromada: Mchy (Bryopsida)
  • Mszaki jak i inne prawdopodobnie wywodzą się od ryniofitów, choć te szybko się od nich oddzieliły.
  • U mszaków w odróżnieniu od innych roślin występuje przewaga gametofitu (pokolenia haploidalnego) nad sporofitem (pokoleniem diploidalnym). Co oznacza, że gametofit jest zazwyczaj: większy od sporofitu, długotrwały i samożywny.
  • Mszaki to organizmy wilgociolubne, cieniolubne, wykazujące właściwości higroskopijne (pochłaniają parę wodną).
  • Mszaki nazywamy prymitywnymi organowcami, ponieważ nie mają wykształconego korzenia.
  • Organowce to organizmy roślinne, które mają wykształcone następujące organy: korzenie, łodygę, liście.
  • Mszaki to typ, do którego zaliczamy następujące gromady: mchy, jungermaniowe, porostnicowe.
  • Sporofit nie usamodzielniał się i wrastał w gametofit, w końcu przestał przeprowadzać fotosyntezę i stał się bardzo zależny od gametofitu.

Film do powtórzenia po artykule:

http://youtu.be/bRd-QH3ZpKs

Budowa i funkcje życiowe mszaków

Gametofit

  • Budowa mchów (pokolenie gametofitu):
Ogólna budowa morfologiczna na przykładzie mchu płonnika (gametofit z wszczepionym sporofitem):
Chwytniki, łodyżka ulistniona, łodyżka bezlistna (seta), zarodnia, czepek.
Budowa anatomiczna łodygi płonnika:
Skórka, kora pierwotna (tk. mechaniczna i tk. miękiszowa), wiązka przewodząca: martwe komórki – hydroidy; żywe – leptoidy.
Buda anatomiczna listka mchu płonnika:
Asymilatory, tk. miękiszowa, tk. przewodząca, tk. wzmacniająca, skórka (tk. okrywająca).

budowa+morfologiczna+mchy+plonnika

W łodyżce znajduje się: kora pierwotna oraz wiązka przewodząca o bardzo prymitywnej budowie (bardziej wewnątrz łodyżki).

  • Wiązka przewodząca składa się z: hydroidów i leptoidów.
  • Hydroidy to martwe komórki w wiązce przewodzącej, ułożone są wewnątrz wiązki, przewodzą wodę i sole mineralne. Leptoidy natomiast są żywymi komórkami, o wydłużonym kształcie, a umiejscowione są na zewnątrz wiązki, przewodzą produkty fotosyntezy.
  • Listki płonnika są wielowarstwowe i mają liczne blaszki położone na górnej stronie liścia. Blaszki te pełnią funkcję asymilacyjną, czyli przyswajają CO2 i dodatkowo pochłaniają wilgoć.
  • Budowa gametofitów:
Gametofit porostnicowych:
Gametofit jungermaniowych:
Gametofit mchów:
Ma zwykle postać płatowatej plechy;
całość przytwierdzona jest do podłoża za pomocą chwytników.
Ma zwykle formę płożących się (rosnących w kierunku poziomym) łodyżek z listkami;
listki to płatowate wyrostki zbudowane z jednej warstwy komórek;
łodyżki nie mają wiązki przewodzącej.
Ma zwykle nierozgałęzioną łodyżkę wysokości kilkunastu centymetrów, która pokryta jest listkami;
w łodyżka zbudowana jest z wiązki przewodzącej, skórki, tk. miękiszowej;
gametofit przytwierdzony jest do podłoża zazwyczaj wielokomórkowymi chwytnikami (wyjątkiem są torfowce).

Sporofit

  • Sporofit wyrasta z zapłodnionej komórki jajowej, nie usamodzielnia się i wrasta w gametofit, od którego pobiera wodę oraz zw. organiczne.
  • Budowa sporofitu: zazwyczaj jego budowa jest podobna u wszystkich mszaków. Ma postać pojedynczej nieulistnionej i nierozgałęzionej łodyżki zwaną setą, na której szczycie jest zarodnia. Mechanizm umożliwiający otworzenie się zarodni i wysypanie zarodników nazywa się wieczkiem.
  • Sporofit jest rośliną niesamodzielną (zazwyczaj mają aparaty szparkowe, a niektóre nawet chloroplasty), wrasta w gametofit tak zwaną stopą, przez którą pobiera wodę i związki organiczne. Jest pokoleniem krótkotrwałym i po wytworzeniu zarodników zamiera i odpada.

Cykl rozwojowy mszaków

  • Produkujący produkty rozrodcze gametofit może być jednopienny lub dwupienny.
  • Jednopienny, czyli posiadający w sobie organy rozrodcze (gametangia) żeńskie i męskie. Natomiast dwupienny, czyli takie, który posiada w sobie gametangia albo męski, albo żeńskie.
  • Gametangia mszaków mają zawsze wielokomórkowe ścianki.
Plemnie:
Rodnie:
Są zazwyczaj kuliste lub maczugowate;
ruchliwe plemniki uwalniane są po pęknięciu ścianki gametangium.
Mają kształt wazonika z długa szyjką;
na jego dnie znajduje się nieruchliwa komórka jajowa.
Plemnie i rodnie położone są najczęściej na szczycie gametofitu, rzadziej z boku w kątkach listków. U porostnic znajdują się one na szczycie parasolowatych rozszerzeniach.

  • Kiedy pojawi się rosa lub opady, zaopatrzone w wici plemniki przemieszczają się z plemni do rodni.
  • Po dopłynięciu plemników do rodni, dochodzi do zapłodnienia komórki jajowej. Następnie powstaje zygota, a z niej sporofit, który wrasta stopą w gametofit. Rosnąca seta (prócz set torfowców i wątrobowców) odrywa górną część rodni, która się przekształca w czepek – ochronny kapturek.
  • Gdy haploidalne spory dojrzeją, zarodnia otwiera się (u wątrobowców pęka na cztery klapki, a u mchów odpada wieczko), zarodniki wysypywane są na podłoże. Tam kiełkują, formują najpierw wielokomórkowy twór zwany splątkiem, będący młodocianą formą gametofitu, z którego tworzą się odrębne łodyżki. Na nich znów powstają gametangia i cały proces rozpoczyna się od nowa.
  • Mszaki mają dużą zdolność do regeneracji: potrafią odtwarzać całą roślinę z oderwanego fragmentu. Często tworzą też rozmnóżki – łatwo odrywające się wielokomórkowe twory, z których wyrastają nowe rośliny. Taki rodzaj bezpłciowego rozmnażania zwie się rozmnażaniem wegetatywnym.

Przegląd i znaczenie mszaków

Porostnicowe:
Jungermaniowe:
Mchy:
  • Mają spłaszczone, dwupienne, plechokształtne gametofity;
  • gametangia umieszczone są na wzniesionych trzonkach;
  • sporofity bardzo małe;
  • w sporangiach występują tak zwane sprężyce.
Przykład:porostnica wielokształtna.
  • Ich gametofit jest zróżnicowany na: łodyżkę i trzy rzędy listków;
  • sporofit ma długą setę;
  • rośliny tropikalne, rosnące w siedliskach wilgotnych, a także w górach;
  • w sporangiach występują tak zwane sprężyce.
Przykład: przyziemka.
  • Mają dobrze wykształcony splątek;
  • ich gametofity są zazwyczaj zróżnicowane na łodyżkę i listki;
  • sporofit znajduje się zazwyczaj na sztywnym, wzniesionym trzonku (seta);
  • zarodnia otwiera się wieczkiem.
  • Przykład: płonnik pospolity.
  • Płonniki (źródło Wikipedia) – gatunki o dwupiennych skupieniach gametangiów (rodnie i plemnie tworzą się na szczytach łodyżek). W łodygach występuje centralna wiązka przewodząca, która u gatunków z rzędu płonnikowców zbudowana jest z hydroidów i leptoidów. Wiązki przewodzące w łodygach łączą się z żebrami, występującymi we wszystkich liściach. Na powierzchni liścia często występują lamelle. Gametofity duże (do 50 cm w przypadku dousonii). Ze szczytów łodyżek wyrasta sporofit, zbudowany z długiej setyzakończonej puszką z wieczkiem. Perystom typu komórkozębnego.

Występowanie i znaczenie

  • Ich zdolność zatrzymywania wody – retencji ma duże i pozytywne znaczenie w naturalnych środowiskach.
  • Mszaki są organizmami pionierskimi, ponieważ przygotowują podłoże, dla innych bardziej wymagających roślin.

Artykuł powstał na podstawie:

Biologia klasa 1. OPERON, zakres rozszerzony, Gdynia 2005 

CZY TEN ARTYKUŁ OKAZAŁ SIĘ POMOCNY? MASZ DODATKOWE SUGESTIE ALBO PYTANIA? NAPISZ DO NAS! A MOŻE CHCESZ TEŻ O CZYMŚ NAPISAĆ I OPUBLIKOWAĆ? DOŁĄCZ DO NAS! REDAKCJA@BIOMIST.PL 

Oceń ten post
Subscribe
Powiadom o
guest

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
0
Masz przemyślenia? Napisz komentarz!x