Mszaki – rośliny przewaga gametofitu

• Mszaki jak i inne prawdopodobnie wywodzą się od ryniofitów, choć te szybko się od nich oddzieliły.
• U mszaków w odróżnieniu od innych roślin występuje przewaga gametofitu (pokolenia haploidalnego) nad sporofitem (pokoleniem diploidalnym). Co oznacza, że gametofit jest zazwyczaj: większy od sporofitu, długotrwały i samożywny.
• Mszaki to organizmy wilgociolubne, cieniolubne, wykazujące właściwości higroskopijne (pochłaniają parę wodną).
• Mszaki nazywamy prymitywnymi organowcami, ponieważ nie mają wykształconego korzenia.
• Organowce to organizmy roślinne, które mają wykształcone następujące organy: korzenie, łodygę, liście.
• Mszaki to typ, do którego zaliczamy następujące gromady: mchy, jungermaniowe, porostnicowe.

• Sporofit nie usamodzielniał się i wrastał w gametofit, w końcu przestał przeprowadzać fotosyntezę i stał się bardzo zależny od gametofitu.

Film do powtórzenia po artykule:

http://youtu.be/bRd-QH3ZpKs

Budowa i funkcje życiowe mszaków

Gametofit

• Budowa mchów (pokolenie gametofitu):

W łodyżce znajduje się: kora pierwotna oraz wiązka przewodząca o bardzo prymitywnej budowie (bardziej wewnątrz łodyżki).

• Wiązka przewodząca składa się z: hydroidów i leptoidów.
• Hydroidy to martwe komórki w wiązce przewodzącej, ułożone są wewnątrz wiązki, przewodzą wodę i sole mineralne. Leptoidy natomiast są żywymi komórkami, o wydłużonym kształcie, a umiejscowione są na zewnątrz wiązki, przewodzą produkty fotosyntezy.
• Listki płonnika są wielowarstwowe i mają liczne blaszki położone na górnej stronie liścia. Blaszki te pełnią funkcję asymilacyjną, czyli przyswajają CO2 i dodatkowo pochłaniają wilgoć.
• Budowa gametofitów:

Sporofit

• Sporofit wyrasta z zapłodnionej komórki jajowej, nie usamodzielnia się i wrasta w gametofit, od którego pobiera wodę oraz zw. organiczne.
• Budowa sporofitu: zazwyczaj jego budowa jest podobna u wszystkich mszaków. Ma postać pojedynczej nieulistnionej i nierozgałęzionej łodyżki zwaną setą, na której szczycie jest zarodnia. Mechanizm umożliwiający otworzenie się zarodni i wysypanie zarodników nazywa się wieczkiem.
• Sporofit jest rośliną niesamodzielną (zazwyczaj mają aparaty szparkowe, a niektóre nawet chloroplasty), wrasta w gametofit tak zwaną stopą, przez którą pobiera wodę i związki organiczne. Jest pokoleniem krótkotrwałym i po wytworzeniu zarodników zamiera i odpada.

Cykl rozwojowy mszaków

• Produkujący produkty rozrodcze gametofit może być jednopienny lub dwupienny.
• Jednopienny, czyli posiadający w sobie organy rozrodcze (gametangia) żeńskie i męskie. Natomiast dwupienny, czyli takie, który posiada w sobie gametangia albo męski, albo żeńskie.
• Gametangia mszaków mają zawsze wielokomórkowe ścianki.

• Kiedy pojawi się rosa lub opady, zaopatrzone w wici plemniki przemieszczają się z plemni do rodni.
• Po dopłynięciu plemników do rodni, dochodzi do zapłodnienia komórki jajowej. Następnie powstaje zygota, a z niej sporofit, który wrasta stopą w gametofit. Rosnąca seta (prócz set torfowców i wątrobowców) odrywa górną część rodni, która się przekształca w czepek – ochronny kapturek.
• Gdy haploidalne spory dojrzeją, zarodnia otwiera się (u wątrobowców pęka na cztery klapki, a u mchów odpada wieczko), zarodniki wysypywane są na podłoże. Tam kiełkują, formują najpierw wielokomórkowy twór zwany splątkiem, będący młodocianą formą gametofitu, z którego tworzą się odrębne łodyżki. Na nich znów powstają gametangia i cały proces rozpoczyna się od nowa.
• Mszaki mają dużą zdolność do regeneracji: potrafią odtwarzać całą roślinę z oderwanego fragmentu. Często tworzą też rozmnóżki – łatwo odrywające się wielokomórkowe twory, z których wyrastają nowe rośliny. Taki rodzaj bezpłciowego rozmnażania zwie się rozmnażaniem wegetatywnym.

Przegląd i znaczenie mszaków