Podstawowe informacje maturalne o rybach

Morfologia:

– opływowy kształt ciała

-strefa przydenna –ciało spłaszczone, np. flądra, płaszczka

-strefa otwartej toni morskiej – ciało spłaszczone bocznie, np. śledź

-w skałach, roślinach- ciało wydłużone, robakowate, np. murena

-strefa rafy koralowej, np. konik morski

-ubarwienie: grzbiet ciemniejszy (maskuje) niż strona brzuszna, kolor jaskrawy-ryby informuje, że jest trująca, lub się podszywa

– płetwy – 2 typy; NIEPRZYSTE: ogonowa (ster i napęd), grzbietowa i odbytowa (zapobiega przechylaniu się na boki), PARZYSTE: piersiowe(z tyłu głowy, funkcja hamulca, zmiana kierunku, przyspieszają przepływ wody przez skrzela), brzuszne (te co piersiowe + u niektórych gatunków narządy kopulacyjne)

-oczy – bez powiek, są wypukłe (większe pole widzenia po bokach), w oku jest srebna warstwa- srebnica – działa jak lustro –skupia światło

-na zewnątrz wzdłuż ciała ciągnie się linia od głowy do ogona, zwana linią boczną – system kanalików w skórze, które zachowują stały kontakt z wodą, wewnątrz kanalików są komórki rzęskowe, które rozpoznają kierunek przepływu wody

-pokrycie ciała: ciało okrywa nabłonek z bardzo licznymi gruczołami  śluzowymi (zmniejsza tarcie); wytworami skóry są łuski –mają dachówkowaty kształt (zachodzą na siebie, od przodu do dołu głowy) zmniejsza tarcie, opór wody, ochrona ciała.

Anatomia:

Szkielet może być zbudowany z tkanki chrzęstnej lub z tkanki kostnej.

Czaszka ryby jest zrośnięta z kręgosłupem nieruchomo (ciśnienie, brak opływowego kształtu –stanowi to opór, zachowuje torpedowaty kształt –zapobiega przechylaniu się)

–mózgoczaszka, niewielka, silnie skostniała, co chroni mózg przed wysokim ciśnieniem

–trzewioczaszka, zbudowana z otwartych oczodołów

-parzyste otwory nosowe – nozdrza zewnętrzne

-ruchoma żuchwa

-zęby –wyrostki kości

-brak podniebienie (element kostny oddzielający otwór nosowy i gębowy)

-po bokach czaszki znajdują się łuki skrzelowe): u kostnoszkieletowych: ułożone blisko siebie i przykryte wieczkiem skrzelowym), u chrzęstnoszkieletowych: ułożone daleko od siebie, brak wieczek-rekin)

Kręgosłup zbudowany z kręgów, w których zachowują się resztki struny grzbietowej

W kręgosłupie rozróżniamy 2 odcinki: piersiowy (tułowiowy) za głową, kręgi mają zrośnięte łuki grzbietowe, wolne niezrośnięte łuki brzuszne -> żebra, chronią narządy wewnętrzne; ogonowy w którym zrośnięte są łuki grzbietowe i brzuszne, chronią głownie naczynia krwionośne.

3 typy płetw ogonowych: 1. symetryczna (symetria wewnętrzna, kręgosłup za struną grzbietową), 2. niesymetryczna (symetria zewnętrzna, kręgosłup wnika do 1 części) 3. zewnętrznie symetryczna (brak symetrii wewnętrznej i zewnętrznej)

Płetwy są wzmocnione promieniami: grzbietowa i odbytowa ( wspierają się na wyrostkach ościstych łuków grzbietowych i brzusznych), piersiowe (są połączone ruchomo z czaszką), brzuszna (tkwią w mięśniach)

Układ oddechowy

tlen rozpuszczony w wodzie, narząd-> skrzela. Skrzela wspierają się na łukach skrzelowych, łuki skrzelowe posiadają wyrostki filtracyjne, one usuwają zanieczyszczenia na łukach, rozpostarte są blaszki skrzelowe (struktury o dużej powierzchni, silnie ukrwione, które wychwytują tlen z wody)

Układ krążenia

1 obieg, 2 sieci naczyń, serce – budowa szeregowa, serce typu żylnego: u chrzęstnoszkieletowych z 4 części: zatoka żylna-> przedsionek- >komora-> stożek tętniczy (wsytęp. Zastawki, zapobiegają cofaniu się krwi); u kostnoszkieletowych z 3 części: zatoka żylna -> przedsionek -> komora

Układ pokarmowy

otwór gębowy -> gardziel ->przełyk-> pęcherz pławny (wypełnia mieszanina gazów pochodzenia metabolicznego: otwarty, zamknięty) Funkcje: 1. narząd hydrostatyczny –zmniejsza on ciężar właściwy ryby i umożliwia pływanie na różnych głębokościach, 2. oddechowa – u niektórych ryb (dwudyszne) pęcherz jest ukrwiony, co umożliwia pobieranie tlenu w formie gazowej STAN ANABIOZY, 3. u niektórych narząd webera narząd umożliwiający odbieranie fal dźwiękowych -> żołądek-> jelito otwiera gruczoły trawienne (wątroba) ->odbyt

Układ wydalniczy

narząd –pranerka (2 funkcje: wydalnicza i osmoregulacja – reguluje ilość wody i soli mineralnych w organizmie), wydalają amoniak.

Woda słodka: nie pije, stężenie wody wewnątrz ryby jest większe niż w środowisku, dużo wydala rozcieńczonego moczu. Woda słona: pije, ograniczają stratę wody w moczu, mało wydalają.

Układ rozrodczy

większość ryb jest jajorodna, ale zdarzają się formy żyworodne(chrzęstne i trzonopłetwe) samice niektórych gatunków opiekują się potomstwem (ikrą lub narybkiem). Gody ryb (tarło) odbywają się sezonowo.

Mózg

niewielki, u chrzęstnych kierują się węchem, u kostnych wzrokiem.

Przegląd

Chrzęstnoszkieletowe – szkielet chrzęstny, spłaszczone grzbietobrzusznie, otwór gębowy jest po stronie brzusznej, szczeliny skrzelowe po bokach głowy, płetwa ogonowa asymetryczna, w sercu stożek tętniczy, brak pęcherza pławnego, silnie rozwinięty zmysł węchu, specyficzna osmoregulacja. Dodatkowo warto przestudiować zadania maturalne z ryb, gdyż to bardzo ciekawy temat na zadania. 

Kostnoszkieletowe: układ kostny, bocznie spłaszczone, otwór gębowy z przodu, po bokach głowy wieczka skrzelowe, płetwa symetryczna, mogą posiadać pęcherz pławny, w serce brak stożka.

Trzonopłetwe – żywa skaminina, płetwy są wydłużone w kształcie trzonków, służą do podpierania się i pełzania (PŁAZY).

Dwudyszne – mogą oddychać w wodzie i na ladzie, żyją w Afryce i Australii, są odporne na suszę