Stawonogi

0 1 520

Plan budowy stawonogów

– posiadają odnóża podzielone na odcinki ruchomo połączone stawami

– ciało stawonogów pokrywa sztywny chitynowy pancerz (nie można poruszać się kurcząc mięśnie wora skórno – mięśniowego)

– wykształcił się układ oddechowy

Podział ciała na części (odcinki) inaczej tagmy:

– 2 tagmy – głowotułów i odwłok – skorupiaki – może być wysycany solami wapnia (pancerzyk) , pajęczaki – u niektórych przedstawicieli odwłok jest podzielony na segmenty)

– 3 tagmy – głowa, tułów, odwłok:

* na głowie czułki:

Skorupiaki (2 pary – jedna dłuższa)

Pajęczaki (brak)

Owady (1 para)

* oczy

Skorupiaki, pajęczaki (oczy proste)

Owady (oczy złożone – wyjątkowe! Składają się z wielu oczek prostych, tzw. omatidium, tworzy obraz niezależnie, widzą obraz – mozaikę punktów)

* aparat gębowy (tworzą przekształcone odnóża)

Pajęczaki (szczękoczułki – drożne, substancje wprowadzane do ciała ofiary)

Owady (odnóża gębowe mogą tworzyć różne rodzaje aparatów gębowych:

a) aparat gryzący (pobieranie pokarmu stałego, np. konik polny)

b) liżący (zlizywanie płynnego pokarmu, np. muchy)

c) kłujący – ssący (do odżywiania się płynami ustrojowymi, np. komar)

d) ssący (wysysanie płynnego pokarmu bez naruszenia tkanek, np. motyl)

e) mieszany

* odnóża kroczne

Skorupiaki (przednie odnóża zamienione na szczypce)

Pajęczaki (4 pary)

Owady (3 pary)

Odnóża: kroczne, pływne, skoczne, chwytne, grzebne

Odnóża odwłokowe – często wykazywały tendencje do zanikania. Obecnie służą jako narząd kopulacyjny, narząd do podtrzymywania zniesionych jaj albo też mogą wspomagać odnóża tułowiowe w poruszaniu się/

-> skrzydła (u owadów) – są to wytwory nabłonka

2 pary skrzydeł:

1) błoniastych, np. osa

2) okrytych łuskami, np. motyl

3) silnie żyłkowanych, np. ważka

4) 1 para błoniastych, 2 para przekształcona przezmianki, np. muchówki

5) 1 para sztywna, 2 para błoniasta, lotna, np. chrząszcz

6) brak skrzydeł – cecha wtórna – przystosowana do pasożytowania lub w przestrzeniach zamkniętych, np. mrówki

* odwłok

– wyraźnie podzielony na segmenty (skorupiaki, pajęczaki, owady)

– na odwłoku mogą występować odnóża (funkcja oddechowa (skorupiaki) lub służą do podtrzymywania jaj (skorupiaki), u pająków kądziołki (narządy przędne), u owadów mogą występować dodatkowo struktury: żądło (obrona) lub pokładełko (narząd do precyzyjnego składania jaj)

Budowa anatomiczna

Układ pokarmowy

– otwór gębowy

– gardziel

Pająki (duża, szeroka, mięsista działająca jak ssawka)

Owady (otwierają się gruczoły ślinowe do zmiękczania pokarmu)

– przełyk (nie musi być)

Owady (wole – pokarm przebywa dłużej, pokarm roślinny, celuloza)

– żołądek

Pająki (brak)

– jelito

Owady (odchodzą uchyłki, miejsce w których żyją mikroorganizmy, które rozkładają celulozę)

– odbyt

Układ oddechowy

a) skrzela – są wytworami odnóży, które służą do wymiany gazowej z tlenem rozpuszczonym w wodzie, znajdują się po bokach ciała, są stele obmywane przez wodę, skorupiaki

b) płuca (płucotchawki) – wewnątrz ciała, nie wysychają, służą do oddychania tlenek atmosferycznym, blaszkowata struktura, stale obmywane przez krew, pośredniczą w wymianie gazowej, pajęczaki

c) tchawki – postać rurek, które za pomocą przetchlinek łączą się z otoczeniem, rurki wnikają do wszystkich części ciała, dostarczając tlen atmosferyczny, owady

Układ krążenia

– układ otwarty, krew wylewa się do jamy ciała

– występuje serce, dziurawe, występuje w nich ostia (otwory przez które krew zasysana jest do serca z jamy ciała)

– od serca odchodzą dwa główne naczynia tętnicze

Układ wydalniczy

– gruczoł wydalniczy o budowie metanefrydialnym, skorupiaki, czułkowy, zielony

– cewki Malpighiego – ślepo zakończone uchyłki jelita tylnego, zbierają metabolity z jamy ciała do jelita, pajęczaki, owady

Układ nerwowy

– większa centralizacja, z przodu ciała zwoje tworzące mózg, owady, pająki

– od zwojów mózgowych od strony brzusznej odchodzi łańcuszek brzuszny (nerwowy)

– w każdym segmencie w łańcuszku rozróżniamy zwój i parzyste pnie

– na jeden segment przypada jedno oczko

Układ rozrodczy

– rozdzielnopłciowość

– u wielu gatunków dymorfizm płciowy

– polimorfizm (występowanie więcej niż 2 form różniących się wyglądem, a także roli jakie pełnią, np. mrówki) podział funkcji

– skorupiaki wodne (może być zewnętrzne)

– skorupiaki lądowe (wewnętrzne)

Rozwój:

1) rozwój prosty (nie ma stadium larwalnego, większość skorupiaków)

2) rozwój złożony (larwa)

a) z przeobrażeniem niezupełnym

jajo -> larwa -> imago (postać dorosła)

– larwa podobna do formy dorosłej, różni się wielkością i stopniem wykształcenia skrzydeł

– wzrost odbywa się skokowo (zdeterminowane przez pancerz)

– pancerz pęka, oskórek rośnie i rośnie owad

– linienie – skokowy wzrost

Rozwój ważki

– składają jaja do wody

nimfa – larwa ważki (żyje w wodzie, nie ma skrzydeł, jest drapieżna, na głowie ma aparat gębowy (maska) ryjek ze szczękami, paluje na ryby)

b) z przeobrażeniem zupełnym (całkowita zmiana)

jajo -> larwa -> poczwarka -> imago

– larwa różni się od formy dorosłej (wydłużony, robakowaty kształt, przypomina pierścienice)

A – pędrak (posiada głowę z aparatem gryzącym, na przednich segmentach 3 pary odnóży), typowe dla chrząszczy

B – gąsienica (głowa z aparatem gryzącym, 3 pary odnóży, na tylnych segmentach dodatkowo przylgi), typowe dla motyli

C – czerw (bez głowy, pozbawiona odnóży, nie może aktywnie zdobywać pokarmu, składają jaja w miejscu gdzie pokarm jest dostępny, w mięsie, larwy są karmione)

Wszystkie larwy są żarłoczne!

Jedzą dużo substancji potrzebnych do przeobrażania w poczwarkę (nie je, lecz intensywnie oddycha, wewnątrz następuje rozpuszczenie układów anatomicznych (oprócz nerwowego) tworzone są nowe układy i narządy, charakterystyczne dla formy dorosłej.

U niektórych owadów występuje zjawisko partenogeneza (jaja rozwijają się bez zapłodnienia).

 

Przegląd systematyczny stawonogów.

Pajęczaki

1) pająki

– odwłok wyraźnie oddzielony od głowotułowia

– występują pająki sieciowe

– np. krzyżak

2) kosarze

– często mylone z pająkami

– jednak posiadają dłuższe odnóża

– nie mają wyraźnego podziału na głowotułów i odwłok

– np. kosarz zwyczajny

3) zaleszczotki

– przypominają miniaturowe skorpiony

– nogogłaszczki przekształcone w szczypce

– nie posiadają gruczołu jadowego na odwłok

– np. zaleszczotek pospolity

Owady

1) chrząszcze

– 1 para skrzydeł przekształcona w pokrywy

– narządy gębowe typu gryzącego

– larwa (pędrak)

– np. biedronka siedmiokropka

2) ważki

– 2 pary skrzydeł o drobnym żyłkowaniu

– oczy złożone

– narządy gębowe typu gryzącego

– np. żagnica

3) wszy

– pasożyt ssaków

– utraciły skrzydła

– aparaty gębowe typu kłujący -ssący

– np. Wesz ludzka

Oceń ten post
Subscribe
Powiadom o
guest

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
0
Masz przemyślenia? Napisz komentarz!x