| Analiza porównawcza narządów wymiany gazowej u zwierząt i roślin. | |
| GRUPA | UKŁAD ODDECHOWY |
| PROTISTY | Protisty na ogół oddychają tlenowo, prowadząc wymianę gazową całą powierzchnią komórki. Oddychanie beztlenowe (fermentacja) występuje tylko u form pasożytniczych. Im organizm jest mniejszy, tym jego powierzchnia w stosunku do masy jest większa. |
| GĄBKI | Przeprowadzają wymianę gazową całą powierzchnią ciała. |
| PARZYDEŁKOWCE | Wymiana gazowa odbywa się całą powierzchnią ciała. |
| PŁAZIŃCE | TASIEMCE i PRZYWRY – oddychają beztlenowo; WIRKI – wymiana gazowa całą powierzchnią ciała |
| OBLEŃCE | NICIENIE – oddychają beztlenowo, ale mają zdolność do szybkiego przejścia z oddychania beztlenowego do tlenowego. Opłaca im się to ponieważ: z 1 glukozy: beztlenowym – 2ATP a w tlenowym- 36 ATP WROTKI – oddychają całą powierzchnią ciała |
| PIERŚCIENICE | SKĄPOSZCZETY I PIJAWKI – nie mają wyodrębnionego układu oddechowego i prowadzą wymianę gazową całą powierzchnią ciała MORSKIE WIELOSZCZETY – mają w różnym stopniu rozwinięte wyrostki na parapodiach, tworzące skrzela zewnętrzne, wyraźnie zwiększające powierzchnie wymiany gazowej. |
| GŁOWONOGI | Poza łodzikami mającymi 2 pary skrzeli wszystkie współczesne głowonogi mają tylko jedną parę. Skrzela znajdują się w tylnej części jamy płaszczowej. Są przytwierdzone do spodu worka trzewiowego i skierowane ku przodowi. Na osi skrzeli znajdują się dwa rzędy blaszek skrzelowych. U ośmiornic na blaszkach znajdują się kolejne rzędy blaszek, zaś u kałamarnic i mątw szereg pokrytych zmarszczkami fałd. Przepływ wody przez skrzela jest regulowany za pomocą skurczów ściany jamy płaszczowej. |
| ŚLIMAKI | Oddychają za pomocą prymitywnych skrzeli (tlen rozpuszczony w wodzie) i płuc (tlen rozpuszczony w powietrzu). Do wymiany gazowej służy szczególnie ukrwiona jama płaszczowa nazywana jamą płucną. |
| MAŁŻE | Mają 2 syfony: wpustowy i wypustowy Syfonem wpustowym wpływa woda do jam skrzelowych, na powierzchni skrzeli znajdują się rzęski które zatrzymują zawiesiny wodne, po czym te zawiesiny są sklejane śluzem i przesuwane do otworu gębowego. woda popędzona ruchem tych samych rzęsek wypływa na zewnątrz syfonem wypustowym. W tym samym czasie odbywa się wymiana gazowa. |
| STAWONOGI (SKORUPIAKI) | Raki są skrzelodyszne (skrzela twarde i sztywne, po wyjęciu z wody skrzela nie sklejają się). Skrzela leża pod powłokami pancerza, woda wnika przez szczeliny tylne, a przednimi wypływa. |
| OWADY | Owady są tchawkodyszne, do wymiany gazowej służy system tchawek. tchawki – chitynowe rurki które są wytworem powłok ciała, rozpoczynają się w odwłoku pniami tchawkowymi (workami powietrznymi) Do grubych pni tchawkowych powietrze wnika przetchlinkami po bokach odwłoka (na odwłoku jest kilka par przetchlinek). Aby doszło do wymiany gazowej odwłok kurczy się. tchawki rozgałęziają się na coraz cieńsze i w tej formie docierająco wszystkich części ciała owada. tracheole – najcięższe pęcherzyki, wymiana gazowa zachodzi między nimi, a komórkami ciała U owadów układ oddechowy to jednocześnie transporter gazów, a w każdym innym przypadku tym transporterem jest krew. |
| PAJĘCZAKI | Narządem oddechowym są płuca zwane płucotchawkami, od 1 do 4 par na terenie odwłoka, płuca to komora otwarta na zewnątrz przetchlinką (wnika przez nie powietrze), wewnątrz płuc są poziome blaszki które zwiększają powierzchnie chłonną. Przestrzenie między płytkowe wypełnia krew, tlen dyfunduje do krwi i zostaje doprowadzony do tkanek i narządów. |
| SZKARŁUPNIE | układ wodny (ambulakralny) – układ typowy dla szkarłupni, jest to wielofunkcyjny układ, płynie w nim woda morska, która dostaje się do układu przez płytkę madreporową – wapienne sitko. Kanał okrężny–>kanał pionowy–>kanały do każdego ramienia –>nóżki ambulakralne – wypustki pokrywające kanały w ramionach; na każdej nóżce jest ampułka i przyssawka, są to narządy lokomocyjne oraz przyssawki przy polowaniu, stanowią podstawową powierzchnie wymiany gazowej, pozbywają się przez nie szkodliwych metabolitów. |
