Badanie na krew utajoną w kale

Często choroby jelit pozostają nierozpoznane. W Europie rak jelit należy do najczęstszych chorób nowotworowych. Rak jelit może być wykryty we wczesnym stadium dzięki regularnym badaniom zapobiegawczym i prawie we wszystkich przypadkach jest uleczalny. Dzięki wczesnemu wykryciu obecności ukrytej krwi w stolcu można wcześnie rozpoznać raka jelit, a co za tym idzie spowodować spadek wskaźnika śmiertelności u pacjentów z rakiem jelit. Rak jelit rozwija się przez wiele lat, wczesne stadia nie powodują często żadnych dolegliwości. W przypadku polipów, zapalenia jelita grubego, zapalenia uchyłka, pęknięć czy zachorowania na raka jelit na odcinku jelita grubego i odbytnicy gdzie drobne naczynia krwionośne są bardzo delikatne i kruche, może powodować ich pęknięcie nawet w czasie przemieszczania się kału przez te odcinki jelit. Wówczas krew dostaje się w niewielkich ilościach do stolca, czego często wizualnie nie można dostrzec.

Szybki test FOB wykrywa dzięki specyficznym przeciwciałom najmniejsze nawet ilości krwi utajonej i daje wynik bardziej dokładny i pewny niż chemiczne testy na wykrywanie krwi utajonej (testy Guajak). W teście FOB wynik nie może zostać zafałszowany nawet na skutek przyjmowania wcześniej określonych środków spożywczych, jak np. mięso, witaminy i inne. Przed przeprowadzeniem testu nie jest konieczne stosowanie żadnej specjalnej diety. Granica wykrywalności znajduje się na poziomie 40ng/Ml hemoglobiny lub 2μg hemoglobiny/g kału.

ZASADA DZIAŁANIA TESTU

Szybki test immunologiczny FOB oparty jest na metodzie immunochromatograficznej, w której wykrywana
jest wyłącznie obecność ludzkiej hemoglobiny dzięki specyficznej reakcji przeciwciał. Zawarta w próbce kału hemoglobina reaguje ze specyficznymi przeciwciałami mono- i poliklonowymi, powiązanymi z cząsteczkami złota.
Taki związek rozkłada się na membranie i osiąga linię testu (T) na której znajduje się anty-hemoglobina. W
przypadku wyniku pozytywnego molekuły hemoglobiny obciążone przeciwciałami oznaczonymi złotem z próbki kału wiążą się na linii testu T i stają się widoczne dzięki czerwonemu zabarwieniu. W przypadku wyniku negatywnego nie ma molekuł hemoglobiny, które mogłyby się wiązać tworząc związek na linii testu (T) i w związku z tym nie dochodzi do zabarwienia linii testu (T). Linia kontrolna ( C) gwarantuje dzięki czerwonemu zabarwieniu, że nałożenie próbki i przemieszczanie się próbki odbywa się prawidłowo i wynik testu jest ważny.

PRZYGOTOWANIE PACJENTA

Próbek kału nie należy pobierać w czasie, na 3 dni przed i po menstruacji, w czasie krwawienia z powodu zaparcia, krwawiących hemoroidów lub w czasie doodbytniczego podawania leków. Może to dać zafałszowany pozytywny wynik. 

Alkohol i pewne leki jak na przykład aspiryna, kortykosteroidy i niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą spowodować krwawienia żołądkowo-jelitowe i dać zafałszowany pozytywny wynik. Substancji tych oraz leków nie należy przyjmować na 48 godzin przed przeprowadzeniem testu.

Zachowanie diety przed przeprowadzeniem testu nie jest konieczne. 

PRZEPROWADZENIE TESTU 

Kaseta testowa FOB i próbka pobrana od pacjenta powinny przed przeprowadzeniem testu mieć temperaturę pokojową. Tuż przed rozpoczęciem przeprowadzania testu należy wyjąć kasetę z opakowania. Proszę uważać, aby kaseta miała temperaturę pokojową, co zapobiegnie odkładaniu się wilgoci na membranie. Kasetę należy ułożyć na płaskim podłożu. Próbówka z próbką kału powinna również mieć temperaturę pokojową. 

Należy dokładnie wstrząsnąć próbówką zawierającą próbkę kału, aby próbka ta rozpuściła się w roztworze buforowym.  Przez kawałek papieru lub chustkę papierową (żeby uniknąć pryskania) złamać  czubek próbówki z próbką kału. Trzymać próbówkę pionowo w celu uniknięcia wydostania się próbki. 

Nałożyć 2 pełne krople roztworu w okrągły, mniejszy otwór w kasecie testowej. Po 10 minutach odczytać wynik testu. Po upływie dłuższego czasu (więcej niż 10 minut) nie interpretować wyników. 

Test jest ważny, jeśli uzyskano czerwone zabarwienie linii kontrolnej (C). 

W czasie przeprowadzania większej ilości szybkich testów w tym samym czasie, zaleca się opisać kasety testowe nazwiskiem lub numerem pacjenta 

OCENA TESTU I INTERPRETACJA WYNIKÓW

Wynik pozytywny (1,2)

Zarówno linia kontrolna (C ) jak i linia testu (T) zaznaczone są na czerwono. Oznacza to wykrycie ludzkiej krwi w kale.

Wynik negatywny (3)
Na czerwono zaznaczona jest tylko linia kontrolna (C). Oznacza to brak krwi w kale.
Wynik nieważny (4,5)
Jeśli po przeprowadzeniu testu nie jest widoczne zabarwienie linii kontrolnej (C ) w okienku wyniku, oznacza to , że nawet w przypadku zabarwienia linii testu na czerwono test jest nieważny.
Nawet jeśli nie wystąpiło zabarwienie obu linii, jest to znak, że przebieg testu lub jednostka testowa nie działa prawidłowo. W takich przypadkach należy powtórzyć test posługując się nową kartą do testu.
W przypadku wyniku pozytywnego zarówno linia kontrolna (C ) jest zabarwiona na czerwono (test jest ważny), jak także linia testowa (T). Wynik pozytywny oznacza, że w próbce kału stwierdzono obecność ludzkiej krwi.

Nie zawsze za takie krwawienia odpowiedzialne są łagodne lub złośliwe polipy. Obecność krwi w kale może często mieć całkiem inne przyczyny. Dlatego pozytywny wynik należy sprawdzić innymi badaniami klinicznymi, ostateczną diagnozę musi postawić lekarz.

Wyłącznie zabarwienie na czerwono linii kontrolnej (C ) wskazuje, że test został przeprowadzony prawidłowo i potwierdza negatywny wynik (brak zabarwienia linii (T). Oznacza to, że w próbce kału nie znajduje się ludzka hemoglobina. Jednakże negatywne wyniki nie całkowicie wykluczają krwawienia, ponieważ wskutek często heterogenicznego rozmieszczenia w próbce kału ewentualnie obecne ślady krwi przy pobieraniu próbki mogły pozostać pominięte. Wyniki negatywne nie zawsze wykluczają obecność polipów i raka jelit, ponieważ polipy w okrężnicy i odbycie we wczesnym stadium nie dają często krwawienia.
Nieważny wynik testu może mieć różne przyczyny. Przebieg testu mógł być nieprawidłowy (np.: nieprawidłowe postępowanie z pobraną próbką materiału do badania), albo odczynniki testu nie zadziałały. Test należy powtórzyć używając nowej kasety, jeśli wskazaniem jest wyłącznie zabarwienie na czerwono linii testu (T) a linia kontrolna (C ) nie przebarwiła się lub w ogóle nie zabarwiła się żadna z linii.

KONTROLA JAKOŚCI

Wewnętrzna kontrola jakości
W teście istnieje zintegrowana kontrola procedury. Jest nią czerwona linia, która pojawia się w zakresie pola kontrolnego (C ), świadczy o pozytywnym wyniku kontroli postępowania w czasie przeprowadzania testu. Potwierdza ona użycie wystarczającej wielkości próbki i prawidłowe postępowanie.

Zewnętrzna kontrola jakości
Dodatkowo zaleca się przeprowadzenie przynajmniej jednej pozytywnej i jednej negatywnej zewnętrznej kontroli dla zestawu testów oprócz obowiązujących u państwa standardowych procedur kontrolnych w laboratorium; powinien przeprowadzić je każdy użytkownik stosujący testy FOB. Potwierdzą one, czy odczynniki i karty do testów wskazują prawidłowe wyniki i czy użytkownik jest w stanie prawidłowo przeprowadzić procedurę testu.

OGRANICZENIA

Szybki test FOB przewidziany jest wyłącznie dla diagnostyki in vitro. Test należy stosować wyłącznie w celu
stwierdzenia obecności krwi utajonej w próbkach kału. Jak w przypadku każdej diagnostyki wszystkie wyniki należy interpretować łącznie z innymi informacjami klinicznymi, jakimi dysponuje lekarz.
Należy przeprowadzić kolejne badania, jeśli wyniki nie są jednoznaczne.

WRAŻLIWOŚĆ I SPECYFIKA

Test FOB reaguje specyficznie na ludzką hemoglobinę, jego granica wykrywalności to 40 ng/mL hemoglobiny lub 2 μg /g kału. Test FOB nie wykazuje reakcji krzyżowej z hemoglobiną zwierzęcą ani z bilirubiną, witaminą C i innymi przeciwutleniaczami lub peroksydazą chrzanową.

Bibliografia:

1. Krew utajona w kale; Wiszniewski Michał, Solnica Bogdan, Interna Szczeklika 2022
2. Badanie kału w diagnostyce klinicznej, Prudlak K, Szopa M., Futoma-Kołoch B., Laboratorium Medyczne, tom 4, 2018, str. 42-47
3. Badania przesiewowe w raku jelita grubego; Rafał Stec; Współczesna Onkologia; (2006) vol. 10; 3 (96–102)

Autor: mgr Agnieszka Góra, diagnosta laboratoryjny