2 funkcjonalne składowe: część współczulna i przywspółczulna – działają antagonistycznie
| CECHA | CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA | CZĘŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA |
| ośrodki kontrolujące | – odcinek piersiowy
– odcinek lędźwiowy |
– śródmózgowie
– rdzeń przedłużony – odcinek krzyżowy |
| obecność lub brak pnia nerwowego | nie | tak |
| długość nerwów przedzwojowych | krótkie | długie |
| długość nerwów zwojowych | długie | krótkie |
| rodzaj mediatora | – noradrenalina
– adrenalina |
– acetylocholina |
| narząd: | jak wpływa na część współczulną? | jak wpływa na część przywspółczulną? |
| źrenica | rozszerzenie | zwężenie |
| gruczoły potowe | wydzielanie potu na dłoniach | ogólne pocenie się |
| oskrzela | rozszerzenie | zwężenie |
| serce | przyspieszenie akcji | zwolnienie akcji |
| wątroba | rozkład glikogenu | brak wyraźnego efektu |
| tkanka tłuszczowa | rozkład tłuszczy zapasowych | brak reakcji |
| gruczoły ślinowe | wydzielanie gęstej śliny | wydzielanie wodnistej śliny |
| żołądek | spadek motoryki | wzrost motoryki |
| mięśnie jelita | spadek perystaltyki | wzrost perystaltyki |
| gruczoły trawienne | spadek wydzielania | wzrost wydzielania |
| wyspy trzustki | spadek wydzielania insuliny | wzrost wydzielania insuliny |
Porównanie efektów fizjologicznych wywieranych na poszczególne organy
przez układ współczulny i przywspółczulny – – Repetytorium maturzysty, biologia, poziom podstawowy i rozszerzony, autor: Maciej Mikołajczyk, wyd. Greg, Kraków 2009, ISBN 978-83-7517-205-8, str. 228-229
| organ/aspekt fizjologii | działanie układu współczulnego | działanie układu przywspółczulnego | ||
| tętno | przyspiesza | zwalnia | ||
| ciśnienie krwi | podnosi | obniża | ||
| wentylacja płuc | zwiększa | zmniejsza | ||
| źrenica | rozszerza | zwęża | ||
| mięśnie
szkieletowe |
stan | kurczy | rozkurcza | |
| ukrwienie | zwiększa | zmniejsza | ||
| tętnice skóry | zwęża | rozszerza | ||
| gruczoły ślinowe | ślina gęsta | ślina wodnista | ||
| gruczoły potowe | zwiększa wydzielanie | zmniejsza wydzielanie | ||
| produkcja moczu | zmniejsza | zwiększa | ||
| wątroba | rozkład glikogenu (uwalnianie glukozy) | brak reakcji | ||
|
praca jelit i żołądka |
perystaltyka | zmniejsza | zwiększa | |
| mięśnie gładkie | rozkurcza | kurczy | ||
| wydzielanie | zmniejsza | zwiększa | ||
| ukrwienie | zmniejsza | zwiększa | ||
| nastrój | mobilizacja, stres, ucieczka/atak | relaks, odpoczynek | ||