Odczynnik Lawessona
NAZWA SYSTEMATYCZNA ZWIĄZKU: 2,4-bis-(p-metoksyfenylo)-1,2,3,4-ditiadifosfetan-2,4-disiarczek
NAZWA ZWYCZAJOWA: odczynnik lawessona, wzór sumaryczny: C14H14O2P2S4
inne nazwy związku:
2,4-bis(4-methoxyphenyl)-1,3,2,4-dithiadiphosphetane-2,4-dithione,
2,4-Bis(4-methoxyphenyl)-2,4-dithioxo-1,3,2,4-dithiadiphosphetane,
2,4-Bis-(4-methoxyphenyl)-1,3-dithia-2,4-diphosphetane 2,4-disulfide,
4-Methoxyphenylthiophosphoric cyclic di(thioanhydride)
zdjęcie odczynnika:
masa cząsteczkowa: 404.47 g/mol
CAS No: 19172-47-5
1. Podstawowe właściwości fizyczne:
1.1. Stan skupienia, wygląd: lekko żółtawe lub kremowe ciało stałe, w postaci proszku lub dronych granulek
1.2. Gęstość: 1.489 g/cm3
1.3. Zapach: siarkowodoru („zapach zgniłych jaj”)
1.4. Temp. top.: / temp. wrz.: 228 – 231 °C / 525.779 °C wt 760 mmHg
2. Inne właściwości fizyczne:
2.1. Rozpuszczalność: słabo rozpuszczalny w wodzie, rozpuszcza się z rozkladem, dobrze rozpuszczalny we wrzących węglowodorach aromatycznych
2.2. Palność: palny
2.3. Inne dane:
– punkt zapłonu: 271.782 °C
3. Toksyczność oraz bezpieczeństwo pracy ze związkiem:
– Szkodliwy w przypadku inhalacji.
– Może powodować podrażnienie oczu, skóry.
– Toksyczność związku nie jest do końca zbadana
– Ze względu na intensywny, nieprzyjemny zapach i nie do końca poznaną toksyczność, należy pracować pod wysokosprawnym wyciągiem.
– Po reakcji, neutralizowanie nieprzereagowanego odczynnika najlepiej jest przeprowadzić przy użyciu kilkuprocentowego roztworu węglanu potasu lub sodu.
– zwroty R: 15/29 20/21/22
– zwroty S: 22 45 7/8
4. Przechowywanie:
– Związek stabilny, jednakże ze względu na higroskopijność przechowywać w szczelnych opakowaniach, w chłodnym, suchym, dobrze wentylowanym miejscu
5. Właściwości chemiczne: W podwyższonej temperaturze tworzy monomer, który ulega reakcji ze związkami posiadającymi grupę karbonylową.
6. Zastosowanie: Stosowany był również do produkcji herbicydów.
7. Zastosowanie w chemii: jest znanym w preparatyce organicznej czynnikiem siarkującym, stosowanym do przekształcenia grupy karbonylowej w tiokarbonylową, jednakże nie tylko ketonową, ale również grupe karbonylową enonu, estru, laktonu, amidu, laktamu i chinonu. Reakcja substytucji przy użyciu odczynnika Lawessona zachodzi nie z udziałem dimeru (czyli wspomnianego bezwodnika), ale monomeru powstającego w podwyższonej temperaturze, zaś w temperaturze pokojowej obecnego tylko w niewielkim stężeniu. Wymiana atomu tlenu grupy karbonylowej na atom siarki przy zastosowaniu tego odczynnika może zachodzić w wielu związkach organicznych, takich jak: ketony, estry kwasów karboksylowych, laktony, amidy, laktamy, aminokwasy, hydrazydy kwasów karboksylowych. Używany jest on także do syntezy związków heterocyklicznych zawierających atom siarki lub siarki i fosforu. Czynnikiem utrudniającym przebieg reakcji wymiany atomu tlenu grupy karbonylowej na atom tlenu jest budowa substratu: jeżeli w cząsteczce, oprócz grupy estrowej obecna będzie grupa eterowa, to reakcja z użyciem odczynnika Lawessona nie zajdzie, lub jej wydajność będzie niska. Produkt nie powstanie również wtedy, gdy substrat będzie zawierał podstawnik elektronobiorczy sprzężony z grupą estrową, jak ma to miejsce np. w cząsteczce p-nitrobenzoesanu metylu. Grupa nitrowa odciąga elektrony z pierścienia, przez co osłabia polaryzację wiązania C=O, a to z kolei utrudnia powstanie cyklicznego produktu przejściowego.
Odczynnik Lawessona może być również stosowany do przekształcenia alkoholi w tiole
8. Otrzymywanie:
8.1. W reakcji anizolu z dimerem pentasiarczku difosforu (P2S5)2: mieszaninę ogrzewa się do uzyskania klarownego roztworu i zaprzestania wydzielania się siarkowodoru. Po ochłodzeniu i odsączeniu surowego produktu krystalizuje się go z toluenu lub ksylenu.
8.2. W reakcji anizolu z czerwonym fosforem i siarką elementarną
9. Inne informacje:
– Po raz pierwszy został zsyntetyzowany przez Lechera i współpracowników w 1956 roku, zaś regularne prace nad zastosowaniem tego związku w syntezie organicznej rozpoczął Sven-Olov Lawesson, uczony, imieniem którego powyższy odczynnik został nazwany.