Nie – HDL jako nowy parametr w lipidogramie

Powszechnie wiadomo, że w skład lipidogramu wchodzą takie parametry jak TG (triglicerydy), cholesterol całkowity (TC), HDL-c i LDL-c. Jednak coraz częściej odbierając wyniki badań laboratoryjnych można spotkać się z takim oznaczeniem jak nie- HDL.

Co to jest i do czego służy?

Nie- HDL to nic innego jak wynik prostego równania matematycznego, w którym od cholesterolu całkowitego (TC) odejmiemy HDL-c.

                                                           TC – HDL-c = nie-HDL (mg/dl; mmol/l)

Wynik odzwierciedla stężenie cholesterolu we wszystkich frakcjach lipoprotein odpowiedzialnych za powstawanie miażdżycy, a więc LDL-c oraz lipoprotein o pośredniej i bardzo małej gęstości (IDL, VLDL), czy też lipoproteiny a (Lp(a)).

Wg wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (obowiązujących od 2016r.) stanowi niepodważalny parametr do oceny i kontrolowania chorób kardiometabolicznych, a więc chorób
sercowo-naczyniowych, zwłaszcza choroby niedokrwiennej serca oraz do kontrolowania procesu leczenia hiperlipidemii. Obecnie przyjmuje się , że jest lepszym parametrem niż LDL-c, gdyż odzwierciedla poziom wszystkich lipidów, które mogą brać udział w procesie miażdżycowym.

Dlaczego tak ważne jest oznaczenie nie – HDL?

Lipoproteiny są białkami odpowiedzialnymi za transport i metabolizm cholesterolu.

Cholesterol zawarty w LDL potocznie określa się jako „zły”, ponieważ dostarcza cholesterol z wątroby do tkanek obwodowych. Można powiedzieć, że rozprowadza go po organizmie, powodując jego odkładanie się w ścianach naczyń krwionośnych, co niesie ze sobą zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i miażdżycy.

Odwrotnie działanie wykazuje HDL potocznie określany jako „dobry”.

Bierze udział w odwrotnym transporcie cholesterolu z komórek pozawątrobowych do wątroby. Można założyć, że oczyszcza tkanki z nadmiaru cholesterolu i transportuje go do wątroby.

Cholesterol nie-HDL stanowi zintegrowany pomiar stężeń wszystkich lipoprotein, które według obecnej wiedzy są związane z inicjacją i progresją miażdżycy. Są to cząstki zawierające ApoB: LDL, VLDL, IDL, chylomikrony, remnanty i Lp(a). Wartość i znaczenie parametru nie-HDL wzrasta z wiekiem populacji, w której występuje insulinoporność, hiperglikemia czy otyłość. Wysokie wartości cholesterolu nie-HDL występują przede wszystkim u pacjentów  z zespołem metabolicznym i cukrzycą typu 2.

Dużą zaletą oznaczeń nie-HDL jest to, że wynik nie zależy od tego czy pacjent jest na czczo, czy też po posiłku, gdyż przy jego obliczeniu w przeciwieństwie do LDL-c nie biorą udziału triglicerydy (TG). Wynik opiera się na oznaczeniu cholesterolu całkowitego (TC) i HDL-c,  które są dobrze zwalidowanymi badaniami, wykazującymi dużo mniejsze zróżnicowanie biologiczne i laboratoryjne niż w przypadku TG. Ponadto przy wysokich stężeniach TG (>400mg/dl) niemożliwe jest oznaczenie LDL-C, wówczas w ocenie ryzyka doskonale sprawdzi się parametr nie-HDL. Ponadto u pacjentów posiadających podwyższone stężenie nie-HDL-c  przy prawidłowym stężeniu LDL cholesterolu obserwuje się zwiększoną ilość cząstek LDL, stężenie ApoB  oraz występowanie tzw. małych gęstych LDL, posiadających silne działanie miażdżyco rodne co wskazuje, że parametr nie-HDL może pozwalać na lepszą ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego niż LDL-c.

Jak interpretować wynik badania nie – HDL?

Wg wytycznych Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego z 2016 roku stężenie cholesterolu nie-HDL powinno być wyższe o 30 mg/dl niż docelowa wartość LDL-c . Oznacza to, że różnica w pożądanych celach terapeutycznych między nie-HDL, a LDL-c powinna wynosić 30.

U osób bez chorób sercowo-naczyniowych i dotykowych czynników ryzyka przyjmuje się prawidłową wartość nie-HDL <145mg/dl.

Docelowe warości nie-HDL w zależności od ryzyka sercowo-naczyniowego:

• umiarkowane/ małe  <145 mg/dl (<3,8 mmol/l), przy zalecanym LDL-c  <115 mg/d;
• średnie  <130 mg/dl (<3,3 mmol/l), przy zalecanym LDL-c  <100 mg/dl;
• bardzo duże  <100 mg/dl (<2,6 mmol/l), przy zalecanym LDL-c  < 70mg/dl.

U kogo zaleca się oznaczenie nie-HDL-c?

Oznaczenie cholesterolu nie-HDL zaleca się u wszystkich osób wykonujących badanie lipidogramu do rutynowych badań lekarskich . Ponadto, osoby szczególnie obarczone ryzykiem sercowo-naczyniowym tj. w przypadku otyłości, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, hiperlipidemii  powinny dokonywać częstszych oznaczeń nie-HDL.

Podsumowując Polskie Towarzystwo Kardiologiczne uznało oznaczenie parametru nie-HDL za bardzo ważny, drugorzędowy cel terapeutyczny w przypadku oceny ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Celem pierwszorzędowym pozostaje wciąż uzyskanie odpowiednich i zalecanych wartości LDL-c. Zaleca się jednak, aby laboratoria diagnostyczne poszerzyły swój lipidogram o wartość nie-HDL co pozwoli lekarzom pierwszego kontaktu i kardiologom na lepsze monitorowanie leczenia i dobór leków.

Autor: mgr Magdalena Zdral, diagnosta laboratoryjny

Źródła:

1. Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo‑naczyniowe (2019)
2. Wytyczne ESC dotyczące prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego w praktyce klinicznej w 2016 roku
3. Wytyczne PTL/KLRwP/PTK postępowania w zaburzeniach lipidowych dla lekarzy rodzinnych 2016
4. https://www.labtestsonline.pl/test/nie-hdl-cholesterol
5. Czy nie-HDL cholesterol lepiej niż cholesterol frakcji LDL odzwierciedla ryzyko sercowo-naczyniowe? Non-HDL-cholesterol: better than LDL-cholesterol in reflecting cardiovascular risk? Grażyna Sygitowicz1 , Krzysztof J. Filipiak2 , Dariusz Sitkiewicz
6. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/117035,cholesterol-funkcje-zrodla-frakcje-stezenie”Cholesterol – funkcje, źródła, frakcje, stężenie”dr n. med. Dominika Wnęk, dietetyk
7. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej – Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W., Solnica B.; 2017; Wydawnictwo: Edra Urban & Partner