Morfologia krwi obwodowej

Podstawowym i najczęściej wykonywanym badaniem krwi w laboratorium jest morfologia. Służy ona jakościowej i ilościowej oceny elementów morfotycznych krwi. 

Na samym początku uwagę zwraca ilość białych krwinek (WBC – ang. white blood cells), następnie krwinek czerwonyc (RBC –ang. red blood cells) oraz płytek krwi, zwanych trombocytami, w oznaczeniu morfologicznym PLT(ang. Platelet). 

Następnie przechodzimy do tzw. wskaźników erytrocytarnych, które obrazują morfologię krwinek czerownych, tj. badania jakościowe krwinek, zaliczamy do nich: 

• MCV- średnia objętość krwinki; 
• MCH- średnia masa krwinki;
• MCHC-średnie stężenie hemoglobiny w krwince;

Na wszystkie te trzy wskaźniki przekładają się wartości ilościowe oceny : krwinek czerwonych, hemoglobiny oraz wartość hematokrytu. 

Ważnym aspektem badania krwi obwodowej jest oznaczenie ilości samych białych krwinek ale również zróżnicowanie ich na poszczególne typy i określenie ich ilości procentowej oraz ilościowej. 

Na samym końcu dostrzegamy liczbę płytek krwi oraz wskaźniki płykowe.

Aby wszystkie parametry wyszły wiarygodnie krew musi zostać odpowiednio pobrana do probówki zawierającej antykoagulant, najczęściej jest nim EDTA(sole kwasu wersenianowego), który zapobiega wykrzepaniu krwi, poprzez wiązanie jonów wapnia. Ilość pobranej krwi powinna być stała, zależna jedynie od ilości antykoagulantu. Po aspiracji następuje proces dokładnego wymieszania próbki,  by równomiernie mógł połączyć się antykoagulant z krwią. Aby badania były wiarygodne należy przeprowadzić je w godzinach rannych, po odpoczynku nocnym, na czczo. Należy pamiętać, że posiłek, stres czy też wysiłek fizyczny wpływają na ilość WBC. 

Okres życia erytrocytu to 120 dni. Składa się przede wszystkim z białka – hemoglobiny, która stanowi ok 1/3 jego ciężaru. Nie posiadają jądra komórkowego, kształtem przypominają dwuwklęsłą soczewkę. Są bardzo elastyczne, swobodnie mogę pokonywać bariery. Zakres wartości referencyjnych jest zależny od płci oraz wieku, jednak ogólnie dla populacji kobiet przyjmuj się zakres: 4,2-5,4 mln/µl (T/l), a dla mężczyzn: 4,7-6,2 mln/μl (T/l). Jednakże należy nadmienić, że zakresy te mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium. Różnice te nie będą wielkie i istotne. Dzieje się, ponieważ do wyliczenia zakresów bierze się pod uwagę populację oraz jej styl życia, wysokość nad poziomem morza, nawyki żywieniowe. 

Hematokryt obrazuje stosunek krwinek do osocza. Zależy on, tym samym, od ilości krwinek czerwonych oraz od ich objętości. Wzrasta on w: chorobach płuc, nadkrwistości prawdziwej, wadach serca, utracie osocza, odwodnieniu oraz przy przebywaniu dłuższego czasu na dużej wysokości, spada natomiast przy przewodnieniu, niedokrwistości i fizjologicznie w ciąży. 

MCV: służy do określania rodzaju niedokrwistości, jest wynikiem dzielenia hematokrytu przez liczbę krwinek, zakres wartości mieści się w przedziale: 76-96 fl. Wysokie MCV obserwujemy przy usunięciu śledziony, w zespole Downa, niedoborach witaminy B12 i kwasu foliowego, niedoczynności tarczycy, chorobach wątroby, nadużywania alkoholu a fizjologicznie u noworodków. Obniża się przy infekcjach i chorobach przewlekłych, niedoborze żelaza, zatruciu ołowiem, niedoborem miedzi, przy niedożywieniu kaloryczno-białkowym. 

MCH jest obliczona przez podzielenie stężenia hemoglobiny przez liczbę krwinek czerwonych. MCHC jest obliczone przez podzielenie stężenia hemoglobiny przez hematokryt.

Ważnym parametrem jest wskaźnik anizocytozy, czyli heterogenności erytrocytów. Obrazuje on zmienność tej populacji, a przedstawia się za pomocą RDW-SD – wyrażany jest odchyleniem standardowym oraz RDW-CV wyrażany współczynnikiem zmienności. 

Erytrocyty mogą różnić się :

• wielkością(anizocytozą):normocyty, mikrocyty i makrocyty
• kształtem(poikilocytoza):sferocyty, krwinki sierpowate, tarczowate, owalocyty
• zabarwieniem(polichromatofilia)

W obrębie erytrocytów występować mogę różne nieprawidłowości: nakrapianie zasadochłonne , pierścienie Cabota, ciałka Howella-Jolly‘ego.

Retikulocyty to młodsze formy erytrocytów, posiadające resztki siateczki endoplazmatycznej, które wybarwiają się na szaropurpurowo przy użyciu błękitu metylowego, dzięki niej mogą produkować niewielką ilość hemoglobiny. Nie posiadają jądra komórkowego, po około 1-2 dniach dojrzewają do dorosłych erytrocytów. Ich ilość przedstawiamy za pomocą liczby retikulocytow, która przypada na 1000 erytrocytów. 

Istotnym klinicznie badaniem, przy odchyleniu od normy wyników z analizatora, jest rozmaz metodą manualną, który pozwala na ocenę morfologiczną komórek z układu biało- i czerwonokrwinkowego. Barwi się go metodą metodą Pappenheima (odczynnikiem May-Grunwald-Giemsy ). Struktury zasadochłonne – jądro, siateczka,  barwią się na kolor niebieski, struktury obojętnochłonne, cytoplazma, barwią się na kolor fioletowy-liliowy, struktury kwasochłonne – oranż, czerwień. 

Zwiększenie liczby krwinek białych – WBC – określamy pojęciem leukocytozy. Fizjologicznie zwiększone są u niemowląt i dzieci do 10 roku życia. Wzrasta ich ilość po wysiłku, w czasie stresu, u kobiet w ciąży i po porodzie. Patologicznie ich wzrost obserwuje się w nieswoistej odpowiedzi immunologicznej, przy zatruciach, po operacjach i urazach, u palaczy tytoniu oraz w białaczkach. Zmniejszenie liczby krwinek białych – WBC – określamy jako leukopenie. Występuje ona przy chorobach wirusowych tj. WZW, grypa; po naświetlaniu promieniowaniem jonizującym; w aplazji szpiku; w leczeniu lekami cytostatycznymi.

ZAKRES PRAWIDŁOWYCH WARTOŚCI OBRAZU ODSETKOWEGO LEUKOCYTÓW

Dość nietypowym obrazem jest morfologia krwi noworodka. Rodzi się w fizjologicznej nadkrwistości i makrocytozie. 

Krwinki czerwone noworodka w pierwszych dniach życia

U noworodków stwierdza się niedokrwistość przy HGB<14g/dl.

Płytki krwi wyrażamy w tys/µl. Wskaźniki płytkowe są następujące:

• MPV – obrazuje objętość płytki
• PDW – wskaźnik zmienności objętości płytki
• PCT – hematokryt płytkowy
• P-LCR – wskaźnik dużych płytek <12fL

Odczyn Biernackiego, tzw. OB, to badanie szybkości opadania krwinek czerwonych. Obrazuje ono zaburzenia składu białek w osoczu oraz właściwości erytrocytów. 

Wynik powyżej wartości referencyjnych obserwujmy w : stanach zapalnych, nowotworach, chorobach z autoagresji, niedokrwistościach i ciąży.
Wyniki poniżej wartości referencyjnych obserwujemy w: alergiach, nadkrwistościach, przy obniżonej wartości fibrynogenu.

Zakresy wartości referencyjnych OB:

• Noworodki: 0 – 2 mm na godzinę
• Niemowlaki (od 6 miesiąca życia): 12 – 17 mm na godzinę
• Kobiety poniżej 50 roku życia: 6 – 11 mm na godzinę
• Kobiety powyżej 50 roku życia: do 30 mm na godzinę
• Mężczyźni poniżej 50 roku życia: 3 – 8 mm na godzinę
• Mężczyźni powyżej 50 roku życia: do 20 mm na godzinę

Mgr Klaudia Put, mgr Daria Zarzycka

Piśmiennictwo:

1. A. Dembińska-Kieć, J. Naskalski, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej”; Elsevier Urban&Partners, Wrocław 2013
2. A. Czyż, M. Kozłowska-Skrzypczak, E. Wojtasińska: Atlas hematologiczny z elementami diagnostyki laboratoryjnej i hemostazy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2016, ISBN: 9788320051308
3. W. Sawicki: Histologia., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009, s. 227-229. ISBN 978-83-200-4103-3.
4. W. Z. Traczyk: Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015, ISBN:978-83-200-4102-6
5. Przykładowe zakresy referencyjne parametrów morfologii krwi dla dzieci oraz dorosłych, SYSMEX, 2022