Ptaki – budowa zewnętrzna i układy

• Tak jak gady są owodniowcami, jednak są stałocieplne (gady zmiennocieplne).
• Liczą około 8500 gatunków, a w Polsce mieszka 200 z nich.

• Ptaki wywodzą się od teropodów, czyli drapieżnych dinozaurów.
• Odziedziczyły dwunożność, trójplaczastość, obojczyki zrośnięte w widełki, kości spneumatyzowane, upierzenie, skrzydła, mostek, skrócony kręgosłup i zrastanie się kręgów z miednicą.
• Istnieje wiele hipotez, mówiących o tym dlaczego ptaki wykształciły skrzydła. Najważniejszymi z nich są:
  a) arborealna – zwierzęta nadrzewne używały lotu ślizgowego, a potem rozwinął się lot aktywny;
  b) kursorialna – zwierzęta naziemne utrzymywały równowagę, pomagając sobie przednimi kończynami, po czym wykształciły się skrzydła.

Budowa zewnętrzna

• Ciało pokryte piórami (homologiczne do łusek u gadów), które powstały z naskórka; służą do izolacji termicznej i nadają opływowy kształt; rodzaje piór: okrywowe i puchowe; na skrzydłach ptaki mają lotki i sterówki na ogonie.
• Aerodynamiczny kształt ciała.
• Szczęki pozbawione zębów, ale zakończone dziobem, który zmniejsza opór powietrza.
• Kończyny przednie przekształcone w skrzydła.

Szkielet

• Spneumatyzowane kości – lekkie, zaopatrzone w worki powietrza.
• Rozwój grzebienia na mostku, jest to miejsce przyczepu silnych mięśni poruszających skrzydłami.
• Kość krucza – masywna, daje oparcie kościom skrzydeł.
• Zrośnięcie obojczyków w kształt litery „V”. Wyrostki haczykowate na żebrach, usztywniające i wzmacniające odcinek piersiowy kręgosłupa.
• Silnie zredukowane kręgi odcinka ogonowego.
• Czaszka łączy się z kręgosłupem za pomocą jednego kłykcia potylicznego i dwóch pierwszych kręgów szyjnych, co wraz z ruchomością całego szyjnego odcinka kręgosłupa zapewnia głowie dużą ruchliwość.
• Silny rozwój mięśni poprzecznie prążkowanych, które są zróżnicowane na tzw. białe i czerwone, te drugie są szczególnie dobrze rozwinięte u dużo i dobrze latających ptaków.

Układ pokarmowy

• Zróżnicowane dzioby, które mogą służyć do kucia drewna, spijania nektarów, do odcedzenia pokarmu z wody, są więc wszystkożerne.
• Wykształcenie woli – struktury służącej do zmiękczania i magazynowania pokarmu. Pokarm rozdrobniony zostaje w żołądku, niestrawione resztki są usuwane jako tak zwane wypluwki.

Układ oddechowy

• Płuca zbudowane z kanalików, przez które powietrze stale przepływa w tym samym kierunku, dzięki temu wymiana gazowa zachodzi w trakcie wdechu i wydechu.
• Worki powietrzne – wypełniają puste przestrzenie w kościach i między narządami., dzięki nim możliwe jest podwójne oddychanie.

Układ krążenia

• Serce czteroczęściowe z pełną przegrodą.
• Krwinki czerwone mają jądra komórkowe.

Układ nerwowy i narządy zmysłów

• Znaczny rozwój półkuli mózgowych, móżdżku i płatów wzrokowych.
• Słaby węch, dobry wzrok i słuch.

Układ wydalniczy

• Brak pęcherza moczowego, mocz spływa do steku (ujście rozrodcze, wydalnicze, pokarmowe), gdzie łączy się z kałem i jest wydalany jako tak zwany kałomocz.   

• U samic obecność tylko jednego jajnika i jajowodu. Wszystkie są jajorodne. Zapłodnienie wewnętrzne, rzadko na wierzchu kloaki znajduje się narząd kopulacyjny, częściej do zapłodnienia dochodzi w wyniku zetknięcie kloak.
• Zagniazdowniki – po wykluciu samodzielnie chodzą i opuszczają gniazdo.
• Gniazdowniki – po wykluciu są bezradne.
• Występuje silny dymorfizm płciowy.

Artykuł powstał na podstawie:

Biologia klasa 1. OPERON, zakres rozszerzony, Gdynia 2005