Parametry czerwonokrwinkowe na wyniku morfologii krwi obwodowej

Badanie morfologii krwi obwodowej jest najczęściej wykonywanym badaniem laboratoryjnym na świecie. Tym samym jest podstawowym i kluczowym badaniem diagnostycznym niezbędnym do podjęcia decyzji klinicznych.

Pobieranie krwi do badania

Krew obwodową do badania morfologii pobiera się zwykle do standardowych probówek próżniowych z antykoagulantem – najczęściej jest to EDTA (wersenian potasowy), który zapobiega krzepnięciu krwi wiążąc jony wapnia w badanej krwi, nie wpływając na elementy komórkowe. 

Oceniane parametry w morfologii krwi 

Morfologia krwi obwodowej obejmuje ilościową i jakościową ocenę trzech populacji komórek krążących we krwi: erytrocytów (RBC) w tym retikulocytów, leukocytów (WBC) i płytek krwi (PLT). Obecnie stosowane w laboratoriach analizatory hematologiczne dostarczają informacji o składzie odsetkowym wyżej wymienionych populacji oraz ich właściwościach.

Niedokrwistość

Pomiar szeregu parametrów krwinek czerwonych dostarcza informacji, które mogą wskazywać na występowanie niedokrwistości (anemii) u pacjenta. Niedokrwistość definiowana jest jako stan, w którym masa krwinek czerwonych i stężenie hemoglobiny są zbyt niskie, by w wydajny sposób zapewnić dostarczenie tlenu do tkanek obwodowych. W celu zdefiniowania niedokrwistości ocenia się stężenie hemoglobiny, wartość hematokrytu oraz liczbę krwinek czerwonych. Najogólniejsza definicja określa niedokrwistość jako obniżenie poziomu hemoglobiny (HGB) poniżej dolnego zakresu normy.

Anemia jest problemem zdrowotnym bardzo rozpowszechnionym na świecie. Jednakże jest ona tylko objawem, który może wynikać z wielu powodów. Skuteczne leczenie anemii jest możliwe tylko w sytuacji prawidłowej oceny jej przyczyny.

Parametry czerwonokrwinkowe na wyniku morfologii krwi

Do podstawowych parametrów oceniających szereg czerwonokrwinkowy należą: 

• RBC (red blood cell count) – liczba krwinek czerwonych oznaczana jest bezpośrednio w automatycznych analizatorach hematologicznych. Zwykle zakres wartości referencyjnych to około 4,5 – 6,0×10¹²/litr
•  HGB (hemoglobin Concentration) – stężenie hemoglobiny. Stężenie hemoglobiny stanowi trzykrotność liczby krwinek czerwonych (np. RBC 4,0 x 10¹²/litr x 3 = stężenie hemoglobiny 12 g/dl). Obniżone wartości mogą być objawem niedokrwistości, a podwyższone występują min. w stanach odwodnienia, stanie nadkrwistości.
  Obniżona wartość hemoglobiny wraz z niską wartością MCV wskazuje na niedobór żelaza występujący na skutek niewłaściwej diety jak również wielu poważnych schorzeń, w których występuje jawna lub utajona utrata krwi.  

Tabela 1 Zakres wartości prawidłowych stężenia hemoglobiny zmienia się z wiekiem człowieka i jest zależy od płci.

• HCT (hematokryt) – jest to ta część objętości krwi, którą stanowią erytrocyty.
  W przypadku prawidłowych krwinek czerwonych wartość HCT stanowi trzykrotność stężenia hemoglobiny (np. hemoglobina 12g/dl x 3 = hematokryt 36%). 
• MCV (Mean Corpuscular Volume) – średnia objętość krwinki czerwonej w populacji krwinek czerwonych. Na podstawie wartości MCV krwinki czerwone klasyfikuje się jako normocytowe (80-100 fl u dorosłych), mikrocytowe (MCV<80 fl u dorosłych), makrocytowe (MCV>100 fl u dorosłych). Wartość wskaźnika MCV pozwala na praktyczny podział niedokrwistości.
• MCH (Mean Content of Hemoglobin) – średnia masa hemoglobiny w krwince czerwonej.
  Jest obliczona przez podzielenie stężenia hemoglobiny przez liczbę krwinek czerwonych. Zmniejszone wartości MCV obserwuje się w niedokrwistościach, w których zmniejszona jest synteza hemoglobiny. Wartość MCH może być fałszywie zawyżona przy wysokiej leukocytozie i hiperlipemii. Wartość MCH zmienia się najczęściej wraz z wartością MCV.  Zakres wartości prawidłowych mieści się w zakresie MCH: 27-31 pg.
• MCHC (Mean Cell Hemoglobin Concentration) – średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej. Jest obliczone przez podzielenie stężenia hemoglobiny przez hematokryt. Zakres wartości prawidłowych MCHC wynosi: 32-46 g/dl. 

Wartości parametrów MCH i MCHC określają, czy krwinki czerwone mają normalną ilość hemoglobiny (są normobarwliwe), czy zbyt małą ilość hemoglobiny (są niedobarwliwe) lub mają zbyt dużą ilość hemoglobiny (są nadbarwliwe).

• RDW (Red cell Distribution Width) – rozpiętość rozkładu objętości krwinek czerwonych, jest wskaźnikiem rozkładu objętości krwinek czerwonych (anizocytozy). Określa jednorodność populacji krwinek czerwonych, czyli dostarcza informacji o stopniu zróżnicowania rozmiarów poszczególnych krwinek czerwonych. Podwyższony wskaźnik RDW świadczy o zwiększonym zróżnicowaniu wielkości krwinek czerwonych (w skutek np. niedoboru żelaza, przetoczenia krwi osobie z niedokrwistością, zespołu mielodysplastycznego).  Wskaźniki RDW i MCV mają duże znaczenie w diagnostyce niedokrwistości. Zakres wartości prawidłowych to 11,5-13,5%. 
• RET# – liczba bezwzględna retikulocytów. Retikulocyty są to pozbawione jąder niedojrzałe formy krwinek czerwonych, które opuściły szpik w ciągu ostatnich kilkudziesięciu godzin. W ich cytoplazmie znajdują się rybosomy i organelle niezbędne do syntezy hemoglobiny. Są pośrednią formą pomiędzy erytroblastami (znajdującymi się fizjologicznie wyłącznie w szpiku kostnych), a dojrzałymi krwinkami czerwonymi krwi obwodowej.  Liczba retikulocytów odzwierciedla aktywność erytropoetyczną szpiku kostnego. Obniżenie  retikulocytów sugeruje, że niedokrwistość jest spowodowana zmniejszeniem wytwarzania krwinek czerwonych. Wzrost  RET w niedokrwistości sugeruje, że zmniejszenie liczby krwinek czerwonych we krwi jest spowodowane albo ich niszczeniem albo znaczną utratą w wyniku krwotoku.
• RET% – procent retikulocytów.

Ilościowe wartości parametrów czerwonokrwinkowych na wyniku morfologii krwi mają pewne ograniczenia i do ustalenia rozpoznania niedokrwistości niezbędne jest zebranie wywiadu z pacjentem oraz wykonanie badania fizykalnego. Przykładowo, zmiana stężenia hemoglobiny może być wywołane zmianą objętości osocza, a nie zmianą masy krwinki czerwonej
(np. kobiety w ciąży, pacjenci z ranami oparzeniowymi). W przypadku ostrej utraty krwi stężenie HGB będzie początkowo prawidłowe na skutek skurczu naczyń w reakcji na krwotok, a spadek hemoglobiny obserwowany jest najwcześniej po 6 godzinach. Osoby mieszkające na dużych wysokościach nad poziomem morza mają większe zapotrzebowanie na tlen dlatego poziom hemoglobiny jest u nich wyższy. 

Podsumowanie

Wynik badania morfologii krwi przedstawiony jest w postaci komputerowego wydruku. 
W celu prawidłowej oceny stanu układu czerwonokrwinkowego wyniki parametrów RBC, HGB, HCT, MCV, MCH i MCHC należy interpretować łącznie, a nie w oderwaniu od siebie. Dla właściwej interpretacji wyników układu czerwonokrwinkowego często konieczna jest porównanie uzyskanych wartości do wartości uzyskanych w poprzednim badaniu. 

Magdalena Spryńca, diagnosta laboratoryjny

Bibliografia:

1. „SEED Hematologia”; Sysmex educational enhancement and development; 2016
2. „Podstawy hematologii”; Wiesław S. Nowak, Aleksander B. Skotnicki; wyd. Medycyna Praktyczna; 2019
3. „Atlas krwi obwodowej”; Irma Pereira, Tracy I. George; wyd. MedPharm Polska; 2019
4. „Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej”; Aldona Dembińska-Kieć, Jerzy W. Naskalski; wyd. Elsevier; 2010
5. „Hematologia dla diagnostów laboratoryjnych”, Anna Korycka-Wołowiec, Krzysztof Lewandowski, Dariusz Wołowiec; wyd. PZWL, 2023