Postępowanie i badania przedtransfuzyjne u pacjentów leczonych lub przygotowywanych do leczenia Daratumumabem

przez Katarzyna Chojnacka Last updated maj 17, 2023

Daratumumab (DARA, anty-CD38) stosowany jest w leczeniu szpiczaka mnogiego.
Szpiczak mnogi jest nowotworem złośliwym układu krwiotwórczego, wywodzącym się z dojrzałych
komórek układu odpornościowego nazywanych plazmocytami. Choroba charakteryzuje się
postępującym rozprzestrzenianiem się zmienionych nowotworowo plazmocytów w szpiku
kostnym i osłabienia struktury kości, zwłaszcza kręgosłupa, żeber, mostka, miednicy i czaszki.
Obok inwalidztwa związanego z uszkodzeniem kości, następstwem rozwoju choroby jest
osłabienie czynności krwiotwórczej szpiku, uszkodzenie nerek i skłonność do zakażeń.
Daratumumab jest ludzkim przeciwciałem monoklonalnym IgG1 kappa, które łączy się z białkiem
CD38. Białko to prezentowane jest w dużej ilości na powierzchni komórek nowotworowych szpiczaka
mnogiego, a także na krwinkach czerwonych, krwinkach białych (limfocytach T i B) oraz na
komórkach NK ( bardzo wysoka ekspresja), nie występuje natomiast na komórkach krwi
pępowinowej. Białko CD38 ma wiele funkcji, takich jak: receptor pośredniczący w adhezji komórek,
przenoszenie sygnałów i aktywność enzymatyczna.
Przeciwciała monoklonalne anty-CD38 produkowane są w linii komórkowej ssaków (jajnika chomika
chińskiego) z zastosowaniem technologii rekombinacji DNA.
Daratumumab stosuje się w postaci infuzji w leczeniu skojarzonym z lekami immunomodulującymi
/przeciwnowotworowymi i sterydami lub w monoterapii. Zastosowanie konkretnego modelu terapii
zależy od wielu czynników min.:

od tego czy pacjent kwalifikuje się do autologicznego przeszczepienia komórek
macierzystych,
od stosowanych wcześniej terapii (które nie przyniosły skutku lub wręcz obserwowano
progresję choroby w trakcie ostatniego cyklu leczenia).
Mechanizm działania daratumumabu
Liczne badania in vitro potwierdziły, że DARA indukuje działanie przeciwszpiczakowe w wyniku
różnorodnych mechanizmów. Do indukowanej przez DARA śmierci komórek MM mogą się
przyczyniać mechanizmy cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał (ADCC), fagocytozy
komórek zależnej od przeciwciał (ADPC) oraz cytotoksyczności zależnej od układu dopełniacza (CDC).
Mechanizmy ADCC i ADPC są uruchamiane przez wiązanie receptorów na powierzchni odpowiednio
komórek NK oraz makrofagów (szpikowych komórek efektorowych) przez DARA związanych z
komórkami nowotworowymi. Natomiast mechanizm CDC zależy od interakcji fragmentu Fc
przeciwciała DARA z klasycznym białkiem aktywującym układ dopełniacza. Opsonizacja przeciwciał i
aktywacja układu dopełniacza prowadzi do fagocytozy komórek nowotworowych.

Wpływ Daratumumabu na wyniki badań przedtransfuzyjnych
DARA obecny w osoczu pacjenta wiąże się in vitro z białkiem CD38 obecnym na krwinkach
panelowych oraz na krwinkach dawców. Powoduje to wystąpienie dodatnich reakcji z panelem
krwinek wzorcowych do wykrywania i identyfikacji przeciwciał oraz niezgodną próbę krzyżową z
krwinkami dawców, przy najczęściej ujemnej autokontroli. Obraz jest podobny do obecności
przeciwciał przeciwko antygenowi o dużej częstości występowania i zachodzi niebezpieczeństwo
maskowania istotnych klinicznie alloprzeciwciał. Taki obraz reakcji może utrzymywać się do 6
miesięcy od podania ostatniej dawki leku.
W związku z powyższym, aby zmniejszyć ryzyko alloimmunizacji lub przeoczenia obecności klinicznie
istotnych przeciwciał, pacjentom przed pierwszym podaniem Daratumumabu należy oznaczyć:

grupę krwi w układzie ABO,
fenotyp w układach: Rh, antygen K (k jeśli pacjent K+), Duffy, Kidd, MNS,
BTA,
wykonać badanie przeglądowe na obecność przeciwciał odpornościowych, jeśli wynik
dodatni – identyfikację przeciwciał.
Jeśli pacjent miał przetoczenie KKCz w ciągu ostatnich 3 miesięcy lub BTA jest dodatni zaleca się
oznaczenie genotypu.
Metody stosowane w badaniach immunohematologicznych
W celu zapobiegania panaglutynacji krwinek przez przeciwciała anty-CD38 w PTA opracowano szereg
metod pozwalających na inaktywację lub usunięcie wolnych przeciwciał anty-CD38 z osocza pacjenta,
lub działanie na powierzchni krwinek wzorcowych i krwinek dawców wykluczające łączenie się białka
CD38 z DARA.
Wśród tych metod wyróżniamy:
inaktywację DARA z wykorzystaniem fragmentu DARA-Fab – polega ona na blokowaniu
epitopów CD38 na erytrocytach przez przeciwciało anty-CD38 klasy IgG pozbawione
fragmentu Fc (DARA-Ex). Hamuje to panaglutynację, nie interferuje natomiast z wiązaniem
się do krwinek wzorcowych klinicznie istotnych przeciwciał. W metodzie tej krwinki mogą być
bezpośrednio stosowane w PTA mikrokolumnowym;
niszczenie białka CD38 na powierzchni krwinek czerwonych poprzez denaturację CD38 za
pomocą DTT (ditiotreitolu) lub trawienie CD38 przy użyciu papainy lub trypsyny;
blokowanie CD38 przez przeciwciała antyidiotypowe;
zastosowanie komórek Daudi – są to komórki ludzkiego chłoniaka Burkitta, które wykazują
wysoką ekspresję CD38. Wykorzystuje się je do adsorpcji leku z osocza chorego leczonego
DARA;
użycie krwinek naturalnie pozbawionych antygenów CD38, czyli komórek krwi pępowinowej
lub krwinek pacjentów leczonych DARA.

Spośród wymienionych wyżej metod najczęściej stosowane są DARAEx oraz denaturacja CD38 za
pomocą DTT.
DARAEx – wady i zalety:
zalety:

blokuje swoiście CD38
gotowa, zwalidowana metoda na mikrometodę kolumnową
odczynniki gotowe do użycia
firmowa kontrola przeciwciał
nie powoduje niszczenia innych antygenów na krwinkach czerwonych
wady:
-wysoka cena
-mała wydajność.
Metoda z DTT – wady i zalety:
zalety:
-niszczy CD38
niedroga, łatwo dostępna
nie obserwowano nieswoistych reakcji
wady:
niszczy niektóre antygeny krwinek czerwonych (min. z ukł. Kell, LU, LW, Yt, KN, Dombrok)
wykonanie roztworu DTT do każdego badania – związek ulega utlenieniu
walidacja metody przez użytkownika.

Autorzy: mgr Aleksandra Maguza, diagnosta laboratoryjny oraz mgr Katarzyna Chojnacka, diagnosta laboratoryjny

Piśmiennictwo:

https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/darzalex-epar-product-
information_pl.pdf
https://hematoonkologia.pl/info-o-chorobach/szpiczak-plazmocytowy
https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/134447/jurczyszyn_et-
al_daratumumab_breakthrough_drug_in_multiple_myeloma_therapy_2014.pdf?sequence=
1&isAllowed=y
Prezentacja pt. „Postępowanie i badania przedtransfuzyjne u pacjentów leczonych lub
przygotowywanych do leczenia Daratumumabem” M. Pelc-Kłopotowska, IHiT
Prezentacja pt. „Odrębości immunohematologiczne u chorych leczonych DARA.
Doświadczenia własne.” A. Piotrowska, J.Korsak, Zakład Transfuzjologii Klinicznej Wojskowy
Instytut Medyczny