Są one organizmami wodnymi oraz rozróżniamy 2 formy życiowe:
a) polip – forma osiadła
b) meduza – forma wolno żyjąca zdolna do samodzielnego ruchu
– workowaty kształt
– otwór gębowy, jama astralna (chłonąca – trawiąca)
– ciało zbudowane z 2 warstw komórek (stadium gastruli):
1) zewnętrzna EKTODERMA
– komórki nabłonkowo-mięśniowe (dwojaki charakter, kurczliwe wypustki)
– komórki nabłonkowo-nerwowe (wypustki rozgałęzione, zdolne do przewodzenia bodźców)
– komórki parzydełkowe (tylko u jamochłonów!) (wewnątrz pęcherzyk wypełniony jest płynem paraliżującym, znajduje się zwinięta spiralnie drożna nić, przy dotknięciu pęcherzyk kurczy się, powstaje ciśnienie, spirala wystrzela, wbija się do ciała i wtłacza płyn)
– komórki interstycjalne (wszystkomogące) mogą się przekształcać w inne komórki (właściwości embrionalne)
2) wewnętrzna ENDODERMA
– komórki nabłonkowo-mięśniowe
– komórki gruczołowe wydzielają enzymy trawienne do jamy gastralnej
– mogą posiadać wić (ciągły ruch wody w jamie gastralnej)
– komórki interstycjalne
3) Między ektodermą i endodermą jest mezoglea – to nie jest warstwa komórek!
Czynności życiowe jamochłonów
1. odżywianie
– tylko cudzożywnie
– drapieżniki
– najwięcej pęcherzyków jest na czułkach, ramiona
– paraliżuje za pomocą czułków, wprowadza do jamy gastralnej
– w jamie gastralnej zachodzą 2 typy trawienia: a) zewnątrzkomórkowe – zachodzi w jamie gastralnej poprzez enzymy uwalniane przez komórki gruczołowe b) wewnątrzkomórkowe – na drodze fago- i pinocytozy w komórkach endodermy
– usuwają resztki przez otwór gębowy, brak odbyty – bardzo niekorzystne
2. oddychanie
– tlenowo – pobierają rozpuszczony tlen w wodzie całą powierzchnią ciała
Jamochłony nie mają układu krążenia. Transport odbywa się wraz z wodą w jamie gastralnej.
3. wydalanie
Brak struktur, usuwane wraz z wodą przez otwór gębowy.
4. ruch
U polipa 2 typy ruchów: 1) koziołkujący, 2) pełzający
U meduzy ruch odrzutowy – wyrzucając wodę przy skurczu parasola
5. pobudliwość (reagowanie na bodźce)
– komórki nabłonkowe-nerwowe tworzą sieć nerwową
– reaguje na bodźce (wszystko albo nic) jak się dotknie polipa to on się kurczy, a zarazem traci dużo energii, u meduzy są komórki zmysłowe
6. rozmnażanie
a) bezpłciowo (polipy i meduzy, ale raczej polipy z reguły)
– pączkowanie
– fragmentacja
– strobilizacja (podziały poprzeczne polipa)
b) płciowo (polipy i meduzy, ale raczej meduzy z reguły)
gamety powstają z komórek interstycjalnych (polipy), meduzy posiadają gonady (narządy rozrodcze).
U jamochłonów występuje przemiana pokoleń
Bezpłciowe pokolenie – polip, płciowe pokolenie – meduza (rozdzielnopłciowe, obupłciowe)
Rys. Aneta Skawińska
Porównanie meduzy i polipa
Cecha | Meduza | Polip |
Forma | Pływająca | Osiadła |
Kształt | Rozgałęziona jama | Worek |
Ilość warstw komórek | 2 | 2 |
Występowanie bezpostaciowej mezoglei | Tak | Tak |
Położenie otworu gębowego | Od spodniej strony | Od górnej strony |
Narządy zmysłów | Tak (ciałka brzeżne) | Nie |
Ektoderma | Spora, gruba | Cienka |
Rozmieszczenie czułek | Na brzegu dzwonu | Na górnej stronie |
Typy ruchu | Odrzutowy | Koziołkujący, pełzający |
Odżywianie | Cudzożywne | Cudzożywne |
Oddychanie | Tlenowe | Tlenowe |
Układ krążenia | Brak | Brak |
Wydalanie | Przez otwór gębowy | Przez otwór gębowy |
Pobudliwość | Tak | Tak |
Rozmnażanie | Głównie płciowo | Głównie bezpłciowo |
Rodzaj pokolenia | Płciowe | Bezpłciowe |
Tab. Aneta Skawińska
Przegląd wybranych parzydełkowców
Stułbiopławy
– niewielkie polipy bez przegród w jamie gastralnej
– często tworzą kolonie
– wyróżniamy polipy odżywcze, ochronne i rozrodcze
– przedstawiciele: żeglarz portugalski, stułbia pospolita
Krążkopławy
– nieliczna grupa meduz
– dobrze rozwinięty układ nerwowy
– polipy pojedyncze
– żyją zagrzebane w piasku na dnie morza
– przedstawiciele: chełbia modra
Koralowce
– morskie polipy (bez meduz)
– jama gastralna podzielona licznymi przegrodami
– rozmnażanie płciowe, bezpłciowe
– tworzą kolonie
a) korale sześciopromienne:
– liczba przegród i czułków to wielokrotność liczby sześć
b) korale ośmiopromienne
– 8 przegród i 8 czułków
Kostkomeduzy
– posiadają dzwony o sześciennym kształcie
– najlepiej rozwinięty układ nerwowy
– potrafią pływać, polować na ryby
– przedstawiciel: tripedalia
