Oznaczając grupę krwi w układzie ABO oczekujemy, że uzyskamy wyniki zgodne z regułą
Landsteinera, zgodnie z którą jeśli na krwinkach występuje antygen A i/lub B to w osoczu nie ma
przeciwciał skierowanych do tego antygenu.
Grupa krwi 0: brak antygenów, przeciwciała anty-A i anty-B
Grupa krwi A: antygen A, przeciwciała anty-B
Grupa krwi B: antygen B, przeciwciała anty-A
Grupa krwi AB: antygeny A i B, brak przeciwciał
Zdarzają się jednak badania, w których otrzymujemy reakcje odbiegające od klasycznego schematu
oznaczania grupy krwi w układzie ABO i należy podjąć kroki pozwalające wyjaśnić powstałe
rozbieżności.
Przyczyny odchyleń od klasycznego schematu oznaczania grup krwi możemy podzielić na dwie kategorie:
- błędy techniczne
- nietypowe właściwości badanych krwinek i /lub osocza
Wśród błędów natury technicznej możemy wymienić:
- niewykonanie kontroli zestawu do oznaczania grup krwi układu ABO (kontrola aktywności i
swoistości, terminów przydatności odczynników), - zanieczyszczenia odczynników , badanych próbek, pipety, probówek lub kart do oznaczania
grupy krwi, - niewłaściwa proporcja odczynnik/krwinki,
- niedokładne wymieszanie mieszaniny reakcyjnej,
- nie dodanie odczynnika lub osocza ,
- niedotrzymanie czasu inkubacji, warunków wirowania
- opóźnienie odczytania wyniku ( wysychanie mieszaniny).
Nietypowe właściwości badanych krwinek i/lub osocza:
- obniżenie poziomu alloaglutynin ABO lub ich brak
brak oczekiwanej reakcji osocza z krwinkami wzorcowymi może wskazywać na niski poziom
tych naturalnych regularnych przeciwciał. Jest to stan fizjologiczny noworodków i niemowląt,
patologicznie w hipo- lub agammmaglobulinemiach. - słabe odmiany antygenu A i/lub B
W reakcjach obserwujemy znaczne osłabienie, brak reakcji badanych krwinek z odczynnikiem
anty-A i/lub anty-B lub obraz dwóch populacji (czyli jednoczesna obecność aglutynatów oraz
krwinek niezwiązanych z odczynnikiem) - obecność dwóch populacji krwinek czerwonych
W wyniku reakcji krwinek badanych z odczynnikiem otrzymujemy obraz aglutynatów na tle
jednorodnej zawiesiny krwinek. Zjawisko to może występować w przypadku obecności
słabych odmian antygenów, depresji antygenu w przebiegu chorób rozrostowych układu
krwiotwórczego, po przetoczeniu krwinek innej grupy (np. osobie grupy A krwinek grupy O;
jest to zjawisko przemijające), po przeszczepieniu krwiotwórczych komórek macierzystych od dawcy o innej grupie krwi (zjawisko przemijające), chimeryzm u bliźniąt dwujajowych (zjawisko trwałe), w zaburzeniach procesu zapłodnienia (dispermia – zjawisko trwałe). - obecność hemolizyn
Jeśli badamy świeżo pobraną próbkę krwi zamiast aglutynacji krwinek wzorcowych może
pojawić się hemoliza. Hemoliza traktowana jest na równi z aglutynacją i oznacza dodatni
wynik reakcji. Żeby uniknąć błędów w interpretacji należy rozcieńczyć badaną surowicę
roztworem NaCl w stosunku 1:9 i powtórzyć badanie z krwinkami wzorcowymi. - rulonizacja krwinek
Polega na tworzeniu agregatów krwinek przypominających aglutynaty, jednak agregaty te w
przeciwieństwie do aglutynatów rozpadają się na szkiełku podstawowym po dodaniu
ciepłego roztworu soli fizjologicznej. Pod mikroskopem możemy obserwować krwinki ułożone
w stosy.
Stan ten nie występuję u osób zdrowych, może pojawiać się u pacjentów z zaburzeniami
osocza (choroby nowotworowe, makroglobulinemia, ciężkie oparzenia) lub po podaniu
wysokocząsteczkowego dekstranu lub środków cieniujących do badań radiologicznych. - autoaglutynacja
Zjawisko to występuje gdy surowica aglutynuje wszystkie rodzaje krwinek wzorcowych oraz
krwinki własne. Przyczyną tego stanu jest występowanie w surowicy pacjenta autoprzeciwciał
typu zimnego i/lub ciepłego, na przykład w chorobie zimnych aglutynin czy
autoimmunologicznej niedokrwistości hemolitycznej. - obecność nieregularnych alloprzeciwciał
Jeśli wykluczymy obecność autoprzeciwciał nieoczekiwana aglutynacja krwinek wzorcowych
może świadczyć o obecności w surowicy naturalnych nieregularnych przeciwciał, które
reagują w temperaturze pokojowej. Możemy wśród nich wyróżnić przeciwciała anty-P1, anty-
M, anty-H, anty-N, anty-Lea, anty-Leb. rzadko spotyka się również kompletne przeciwciała
odpornościowe (np. z układu Rh).
Autorzy: mgr Aleksandra Maguza, diagnosta laboratoryjny oraz mgr Katarzyna Chojnacka, diagnosta laboratoryjny
Piśmiennictwo:
- Immunologia krwinek czerwonych – Grupy krwi; Jadwiga Fabijańska-Mitek
- Immunologia transfuzjologiczna krwinek czerwonych. Obowiązujący zakres badań wykonywanych
u krwiodawców, chorych i kobiet ciężarnych; Bogumiła Michalewska, Halina Seyfried,
Grażyna Kuśnierz-Alejska, Magdalena Łętowska; Journal of Transfusion Medicine 2009, tom 2, nr 4,
175–242 - Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997r. o publicznej służbie krwi (z późniejszymi zmianami- Dz. U. z 2014, 2019, 2020, 2021)
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2017r. w sprawie leczenia krwią i jej składnikami w podmiotach leczniczych wykonujących działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne (z późniejszymi zmianami- Dz. U. z 2017, 2019, 2020, 2021)
- Obwieszczenie Ministra zdrowia z dnia 9 czerwca 2017r. w sprawie wymagań dobrej praktyki pobierania krwi i jej składników, badania, preparatyki, przechowywania, wydawania i transportu dla jednostek organizacyjnych publicznej służby krwi (z późniejszymi zmianami- Dz. U. z 2017, 2018, 2019, 2020, 2021)
- Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 18 marca 2020r. w sprawie wymagań dobrej praktyki przechowywania i wydawania krwi i jej składników dla banków krwi oraz badań z zakresu immunologii transfuzjologicznej wykonywanych w zakładach leczniczych podmiotów leczniczych innych niż regionalne centra, Wojskowe Centrum lub Centrum MSWiA- Dz. U. z 2020
Intrygujący artykuł na blogu, który rzuca światło na odchylenia od klasycznego schematu oznaczania grup krwi w układzie ABO.