Amphibia (amfibia) – łac. Mogą się poruszać w wodzie i na lądzie
Morfologia
– opływowy kształt (znaczenie w wodzie)
– 2 pary kończyn – popierają ciało:
Kończyny tylne – są większe, masywniejsze (na lądzie: skakanie, w wodzie: poruszanie)
Kończyny przednie – mają palce spięte błonami pławnymi, ułatwiają odpychanie się w wodzie
– pojawiają się powieki (chronią przed wyschnięciem)
– ubarwienie: strona brzuszna jaśniejsza – cecha w wodzie, od strony grzbietowej (ciemniejsza, maskuje na lądzie)
– pokrycie ciała:
Skóra – naga (brak łusek i struktur chroniących), cienka (szybko przenika tlen atmosferyczny), liczne gruczoły śluzowe wydzielające śluz, silnie ukrwiona (oddychanie atmosferyczne ląd), gruczoły jadowe (znaczenie ochronne, substancje trujące – zabarwienie jaskrawe)
– występuje błona bębenkowa – narząd słuchu (ląd)
Anatomia
Szkielet płaza bezogonowego zbudowany jest z tkanki kostnej.
Szkielet osiowy (czaszka + kręgosłup)
Czaszka z kręgosłupem połączona ruchomo kłykciami potylicznymi
– mogą wykonywać ruchy potakująco – pionowo
Czaszka:
– mózgoczaszka – niewielka, silnie skostniała
– trzewioczaszka – delikatna, ażurowa (liczne dziury) – dzięki temu jest bardzo lekka
– duże otwarte oczodoły – parzyste otwory zewnętrzne (nosowe)
– drobne zęby (wyrostki kości)
– brak podniebienia
– występuje jama ucha środkowego z jedną kosteczką słuchową – STRZEMIĄCZKO (ląd)
Kręgosłup:
– występują 4 odcinki:
1 odcinek: szyjny – zbudowany z 1 kręgu
2 odcinek: tułowiowy (piersiowy) – nie ma klatki piersiowej, brak żeber
3 odcinek: krzyżowy – zbudowany z 1 kręgu
4 odcinek: ogonowy: 2 typy: a) zrośnięty – żaba, ropucha, b) zbudowany z licznych kręgów (kręgowce ogonowe)
Szkielet kończyn:
PRZEDNIA – słabo wykształcona, łączy się z kręgosłupem i z obrączką barkową, składa się z 1 kości: łopatki
Sama kończyna zbudowana jest z kości ramieniowej -> pojedyncza kość przedramienia (!!!) -> kość nadgarstka -> kość śródręcza -> 4-5 palców
TYLNA – połączona z kręgosłupem, w jej skład wchodzą: kość biodrowa (2x) -> kość kulszowa -> kość łonowa (są one zrośnięte, mocna podpora)
WŁAŚCIWA – kość udowa -> pojedyncza kość podudzia -> kość stępu -> kości śródstopia ->kości palców (4)
Układ oddechowy
Podzielony na 2 części: drogi oddechowe, które doprowadzają powietrze do narządu oddechowego (płuca)
W skład dróg oddechowych wchodzą:
Nozdrza zewnętrzne -> jama nosowa połączona z gębową (jama gardzieli) -> krtań -> tchawica (nie ma oskrzeli)
Narząd oddechowy – płuca, mają workowaty kształt (mała powierzchnia), silnie ukrwiona (służą do wymiany gazowej z tlenem atmosferycznym). Warunkiem sprawnej wymiany gazowej jest wentylacja płuc (wdech, wydech) -> za wentylacje odpowiadają ruchy dna gardzieli (nie ma klatki piersiowej).
Funkcję układu oddechowego spełnia także skóra, cienka, delikatna, wilgotna, silnie ukrwiona.
Układ krwionośny (krążenia)
2 obiegi krwi – po raz pierwszy!
– Mały (płucny) – w płucach znajduje się sieć naczyń włosowatych (tlen do krwi i usuwany dwutlenek węgla)
– Duży (organizmalny) – w tkankach występuje sieć naczyń włosowatych (z krwi do tkanek tlen, z tkanek do krwi CO2)
Występuje dodatkowo tzw. obieg skórny (TYLKO TU)
– dodatkowa sień naczyń krwionośnych
– nie kończą się w sercu, tylko w zatoce
– odgałęzienie małego obiegu
Serce
– podzielone na 3 części: 2 przedsionki i 1 komorę
Przedsionki rozdzielają krew, komora: krew trafia rozdzielona i tu się miesza, zabezpieczenie: kieszonki ograniczają mieszanie się krwi, mechanizm niedoskonały
Układ pokarmowy
– drapieżniki -> owady
– język – zwinięty, przyrośnięty z przodu, może być wyrzucany pod dużym ciśnieniem, jest lepki, narząd chwytny
Układ wydalniczy
-metabolit -> mocznik (mniej toksyczny od amoniaku – można go przetrzymywać)
-składa się z parzystych przedłużonych nerek typu pranercze
-mocz, słaby r-r mocznika i amoniaku spływa z nich moczowodami (pierwotne) do pęcherza moczowego będącego uchyłkiem kloaki
Układ rozrodczy
-rozdzielnopłciowe, dymorfizm (wielkość, ubarwienie)
-parzyste gonady (przewody uchodzą do kloaki)
-Zapłodnienie u płazów bezogonowych jest zewnętrzne
-skrzek-zlepione, galaretowate sznury lub złoża jaj
-samiec zapładnia jaja znoszone przez samice w miarę znoszenia ich do wody
Cały proces rozmnażania zachodzi w wodzie
Larwy płazów -> kijanki -> żyją w wodzie (przypominają ryby), oddychają skrzelami (zewn., lub wewn.), poruszają się za pomocą płetwy (ogon), narząd linii bocznej, brak kończyn, nie mają powiek, 1 obieg krwi, 1 przed. W sercu
metabolit -> amoniak, mają dłuższe jelito -> roślinożerne
Fazy metamorfozy (przeobrażenia larwy)
-pojawiają się kończyny tylne potem przednie
-Redukuje się ogon
-pojawiają się powieki
-zanika narząd linii bocznej
-zanikają skrzela -> płuca
-pojawia się 2 przedsionek w sercu i 2 obieg krwi
-zmienia się metabolizm z amoniaku na mocznik
Płazy ogoniaste powstały w skutek NEOTENI -> rozmnażanie się larw
Mózg:
-mózg pięcioczęściowy (liniowy układ części)
-rdzeń przedłużony zawiera ośrodki oddychania, kontroli pracy sera; największa część mózgu
-kresomózgowie nieco lepiej rozwinięte niż u ryb (dwie półkule o gładkich mięśniach)
-w międzymózgowiu szyszynka (u współczesnych brak oka ciemieniowego)
-spore śródmózgowie z ośrodkami wzroku
-móżdżek¬ – mały i wąski (prosta lokomocja)
-od mózgowia odchodzi 10 par nerwów czaszkowych
Przegląd systematyczny płazów
OGONIASTE:
-ciało wydłużone
-4 kończyny
-dobrze rozwinięty ogon
-występują na półkuli północnej w wodach słodkich
-Składają jaja pojedynczo
Należą do nich: traszki, salamandry, odmieniec jaskiniowy
BEZOGONOWE:
-występują prawie zawsze na całej półkuli ziemskiej prócz terenów podbiegunowych
-tułów jest silnie skrócony
-odnóża tylne przystosowane są do pływania i skakania
Należą do nich: żaby, ropuchy, kumaki, rzekotki, grzebuszka ziemna
BEZNOGIE:
-żyją w tropikalnych lasach – w ziemi
-zamieszkują Amerykę południową i Azję
-ciało ma kształt robakowaty (przypomina duże dżdżownice)
-w skórze mają drobne łuski
