Tkanki roślinne twórcza, merystemy ,stałe, okrywające
7.1. Tkanki twórcze
Charakterystyka komórkowa tkanek twórczych
Rodzaje merystemów
Wierzchołkowe: | Wstawowe (interkalarne): | Boczne: | Przyranne (kallus): | Archesporialne: |
Tworzą: stożki wzrostu łodygi i korzenia. Umiejscowione są: na szczycie rosnącej łodygi i korzenia. Powodują: przyrost na długość i nieznaczny na grubość. Stożki wzrostu zbudowane są z komórek delikatnych i wrażliwych na uszkodzenia, są chronione w łodydze przez specjalnie ukształtowane liście okrywające, a w korzeniu – przez ochronną wielokomórkową czapeczkę. | Tworzą się one zazwyczaj u tych roślin, które szybko wykształciły na szczycie łodygi kwiat lub kwiatostan. Umiejscowione są: wzdłuż łodygi w tak zwanych węzłach. Powodują: przyrost pędu na długość. Można je zaobserwować u niektórych roślin jednoliściennych (traw, turzyc), a spośród dwuliściennych między innymi także w goździkowych. | Tworzą: wtórne przyroście łodygi i korzenia na grubość. Wyróżnia się dwa rodzaje:*Kambium (miazga twórcza): Tworzy się w postaci walca wzdłuż łodygi i korzenia, pomiędzy łykiem i drewnem pierwotnym. Powoduje: przyrost na grubość, który spowodowany jest tworzeniem się merystem nowych komórek drewna (zwykle środka walca) i łyka (na zewnątrz walca). *Fellogen (miazga korkotwórcza): Tworzy się pod skórką łodygi (czyli pod pierwotną tkanką okrywającą) i produkuje nowe warstwy komórek wtórnej tkanki okrywającej, zwane korkiem. Miazga korkotwórcza w typowej postaci nie występuje w korzeniu, jest w nim zastępowana przez zewnętrzną warstwę komórek walca osiowego, czyli okolnicę. | Tworzy się w miejscach zranienia rośliny najczęściej z okolicznych komórek tkanki miękiszowej. Powoduje: stopniowe zabliźnianie się i zarastanie ran Kallus powstaje zazwyczaj u roślin wieloletnich, mających postać drzew lub krzewów. | Tworzą: haploidalne zarodniki. Umiejscowione są: w zarodniach. |
Merystemy zarodkowe: Z nich w całości zbudowane są zarodki. Umiejscowione są: w nasionach. Z takiej tkanki biorą początek niektóre inne merystemy. W jego komórkach zachodzą podziały mejotyczne. |
Pierwotne: | Wtórne: |
Np. wierzchołkowe, interkalarne, niektóre archesporialne. To takie, które wywodzą się bezpośrednio z zarodkowego i powodują przyrost pierwotnej rośliny. | Np. boczne, przyranne, pozostałe archesporialne. Powstają w komórkach należących do tkanek stałych, w określonych sytuacjach przyjmują powtórnie formę embrionalną – zdolną do podziałów. |
7.2. Tkanki stałe
Tkanka okrywająca
Komórki epidermy: | Ściśle do siebie przylegają, są żywe i pozbawione chloroplastów (wyjątkowo chloroplasty mogą być w skórce roślin cieniolubnych). Ich zewnętrzna ściana jest pogrubiona i dodatkowo pokryta z wierzchu, czyli adkrustowana warstwą tłuszczowców. Związki te zwane są kutyną, i tworzą jednolitą powłokę otaczającą całą nadziemną część rośliny – kutykulę. |
Komórki ryzodermy: | Część podziemna rośliny nie ma tej warstwy ochronnej (zazwyczaj). |
Aparaty szparkowe: | Są konieczne do wymiany gazowej i kontrolowania parowania wody, czyli transpiracji. Składają się z dwóch komórek szparkowych (wątrobowce – wyjątek), między którymi znajduje się szczelina. Napływ wody do tych komórek powoduje zwiększenie w nich uwodnienia, czyli turgoru. W zależności od typu aparatu szparkowego powoduje to albo wygięcie komórek (w dwuliściennych) albo ich rozsunięcie (u jednoliściennych), co prowadzi do powiększenia szczeliny. I odwrotnie, jeśli wody brakuje w komórkach. Największe skupisko aparatów szparkowych to spodnia powierzchnia liści, choć spotykane też są na wierzchu liści, na niezdrewniałych łodygach, na owocach. Nie ma ich w skórce korzenia. |
Włoski: | Są tworami jedno- lub wielokomórkowymi. Spełniają różne funkcje. *Rozgałęzione włoski tworzą grubą „filcową” powłokę na liściach i łodygach, zwaną kutnerem. Taka puchata warstwa chroni roślinę przed nadmiernym nasłonecznieniem i gwałtownymi zmianami temperatury, ograniczając parowanie, a także zniechęca pasożyty. Występują m.in., u szarotki alpejskiej i dziewanny. *Włoski czepne są zaopatrzone w różnego rodzaju haczyki, dzięki którym umożliwiają roślinom przyczepienie się do podłoża. Występują m.in., u chmielu iprzytulii czepnej. *Włoski parzące pełnią funkcje obronne. Występują m.in., u pokrzywy. *Włoski wydzielnicze (gruczołowe) produkują olejki zapachowe (np. pelargonii) lub enzymy trawienne w wypadku roślin owadożernych (np. rosiczki). *Włoski są charakterystyczne dla nadziemnej części rośliny. |
Kolce: | W ich tworzeniu bierze udział skórka oraz leżąca poniżej tkanka miękiszowa. W przeciwieństwie do cierni, które są skróconymi pędami, kolce nią mają własnej wiązki przewodzącej i dają łatwo się odłamać. Występują m.in., u róży, na jej łodydze. |
Włośniki: | Tworzone są przez ryzodermę (skórkę korzenia) w jego szczytowej części. Są zawsze jednokomórkowe. Ich rolą jest zwiększenie powierzchni, która pobiera wodę i związki nieorganiczne (sole mineralne). Włośników nie mają rośliny wodne i żyjące w mikoryzie elektroficznej z grzybami. |
Wtórna tkanka okrywająca
Tkanka miękiszowa
Miękisz asymilacyjny: |
Jego komórki mają liczne soczewkowate chloroplasty; jego tkanka, która ma największy udział w fotosyntezie. Miękisz ten przybiera takie formy jak: |
Miękisz gąbczasty: ma duże przestwory komórkowe; występuje u roślin: jednoliściennych, dwuliściennych i paprotników. | Miękisz palisadowy: zbudowany jest z komórek cylindrycznych o małych przestworach; występuje w górnej części liści u dwuliściennych i paprotników. | Miękisz wieloramienny: jego komórki mają silnie pofałdowaną powierzchnię; występuje w igłach niektórych nagonasiennych. |
Miękisz spichrzowy: |
Nie posiada chloroplastów; zawiera liczne ziarna materiałów zapasowych tj. skrobi, tłuszczów lub białek; występuje w organach spichrzowych roślin, czyli np. w bulwach ziemniaków, korzeniach marchewki, liści kapusty, cebuli oraz w mięsistych częściach owoców i w nasionach. |
Miękisz wodonośny: |
Służy do magazynowania wody; występuje u roślin mających ograniczony dostęp do wody, na przykład u kaktusów, rozchodników czy wilczomleczy, czyli u tak zwanych sukulentów. |
Miękisz powietrzny (przewietrzający): |
Ma bardzo rozwinięty system przestworów międzykomórkowych, tworzące prawdziwe kanały wentylacyjne, którymi gazy mogą swobodnie przemieszczać się w roślinie. Taki miękisz występuje u roślin bagiennych i wodnych mających takie organy jak (np. korzeń), w których wymiana gazowa jest utrudniona. |
Tkanka wzmacniająca
Kolenchyma (zwarcica): | Sklerenchyma (twardzica): |
· Jest zbudowana z komórek żywych. · Często jej komórki zawierają chloroplasty. · Jej komórki mają celulozowo-pektynowe wzmocnienia. · Albo w narożnikach komórek –kolenchymę kątową. · Albo na stycznych powierzchniach kolejnych warstw komórek – kolenchymę płatową. · Tkanka ta występuje w ogonkach liściowych oraz w obwodowych częściach młodych łodyg zielonych. · Nie hamuje wzrostu tych organów, bo zbudowana jest z elastycznych komórek. | · Jest zbudowana z komórek martwych. · Jej komórki zawierają często samą ścianę komórkową. · W tych ścianach odkłada się cukier lignina (pomiędzy włóknami celulozowymi), czyli ściany są inkrustowane ligniną. · Ściany te nazywa się zdrewniałymi. · Włókna sklerenchymatyczne to wydłużone (do 10cm w łodygach) elementy sklerenchymy. · Elementy sklerenchymy mogą też być graniaste bądź okrągławe i wtedy nazywane są komórkami kamiennymi lub sklereidami (tworzą takie struktury, jak łupiny nasion np. orzechy, pestki); są też rozpuszczane w tkance miękiszowej np. w pobliżu gniazda nasiennego owocu gruszy. · Ogólnie włókna spotyka się w łodygach, które zakończyły swój wzrost, a także w drewnie wtórnym. |
Tkanka przewodząca
Drewno (ksylem): | Łyko (floem): |
· Służy do transportu wody i soli mineralnych (czyli mechanizm transportu biernego). · Zbudowane jest z martwych komórek. · Ewolucyjnie starsze komórki nazywa się cewkami. · Cewki mają wrzecionowaty kształt i liczne jamki lejkowate o złożonej budowie. · Jamki te składają się z dwóch „lejków” odwróconych do siebie szerszymi stronami. Pośrodku jamki znajduje się krążek – torus, zawieszony on jest na ściankach pierwotnych komórek i pełni funkcje zatyczki. · Przepływ wody odbywa się przez jamki z komórki do komórki, czyli nie w linii prostej. · Bardziej zaawansowana forma drewna stworzona jest z naczyń. · Naczynia to ustawione w pionowo szeregi komórki, u których zanikły poprzeczne ściany, tak że tworzą rury, którymi woda może swobodnie wędrować w górę. · Ścianki są wzmocnione w formie np. spiralek, pierścieni. · Cewki występują u paprotników i nagonasiennych, a naczynia u okrytonasiennych. | · Przewodzi produkty fotosyntezy. · Zbudowane jest z komórek żywych. · Pierwotniejszą formą łyka są komórki sitowe, które na swojej powierzchni mają skupiska prostych jamek, tak zwane pola sitowe. · Bardziej zaawansowaną formą komórek łyka są rurki sitowe, ułożone podobnie jak rurki naczyniowe jedna na drugiej w ciągi komunikacyjne. · W takim wypadku pola sitowe ułożone są na poprzecznych ścianach rurek. · W dojrzałych komórkach łyka na ogół zanika jądro komórkowe, a jego funkcje częściowo przejmują jądra sąsiednich komórek przyrurkowych. · Komórki sitowe występują u paprotników i nagonasiennych, a rurki sitowe u okrytonasiennych. |
Drewno i łyko nie są tkankami jednorodnymi. Prócz wyżej wymienionych występują też w nich: włókna drzewne i łykowe – pełniące funkcje wzmacniające oraz komórki miękiszowe – pełniące funkcje odżywcze. |
Powierzchniowe: | Wewnętrzne: |
· Do tej grupy należą włoski gruczołowe i miodniki – znajdują się w kwiatach okrytonasiennych i wydzielają nektar, który zwabia owady. · Wypotniki, inaczej szparki wodne lub hydatody wydzielają wodę w postaci płynnej (kroplami). · Zdarza się, że skórka pokrywająca płatki kwiatów pełni funkcje wydzielnicze i wydziela substancje zapachowe. · Gruczoły trawienne występują np. u rosiczki | · Zaliczamy do nich rury mleczne, które zbudowane są z komórek, u których zanikły poprzeczne ściany. Wnętrze utworów wypełnia sok mleczny (białka, cukry, woski, garbniki, alkaloidy, kauczuk). Sok mleczny pełni także funkcje ochronną. · Kanały żywiczne tworzą się ze specjalnie ukształtowanych przestworów międzykomórkowych w tkance miękiszowej. Występują one najczęściej u roślin iglastych. We wnętrzu kanałów żywicznych znajduje się żywica, która zabezpiecza roślinę przed infekcjami i zwierzętami roślinożernymi. · Zbiorniki olejków eterycznych u pomarańczy i innych cytrusów tworzone są też w przestworach międzykomórkowych, ale powstają przez rozpad komórek wydzielniczych. |
Artykuł powstał na podstawie:
Biologia klasa 1. OPERON, zakres rozszerzony, Gdynia 2005
extra ; *
Wspaniałe jest to jak ludzi potrafią pomóc !!!!!!!!!!!!!! DZIĘKUJE !
Tak bardzo dziękuję, aż się popłakałam, gdy zaczęłam cokolwiek rozumieć 😀
Błąd. Nie "mikoryzie elektroficznej", tylko mikoryzie ektotroficznej.
masno ni